تداوم توسعه نامتوازن صنعتی و معدنی، یزد را غیرقابل سکونت می‌کند

به گزارش می‌متالز، کارشناسان هشدار داده‌اند که از میان ۳۱ استان کشور تنها یکی (گیلان) از بروز پدیده فرونشست در امان مانده؛ در این میان، یزد یکی از استان‌هایی است که چالش جدی در این زمینه دارد.

حسن اکبری، مدیرکل محیط زیست استان یزد، اخیراً سه چالش عمده دشت‌های این استان را فرونشست زمین، خالی شدن سفره‌های زیر زمینی از آب و فقر پوشش گیاهی به شمار آورده و تاکید کرده است که توسعه صنعتی و معدن نباید به قیمت تخریب کوه‌ها و دشت‌ها انجام شود.

به گفته او، در صورتی که تخریب داشته‌های طبیعی استان ادامه باید، روزی می‌رسد که این منطقه دیگر قابل سکونت نباشد.

اکبری امروز هم در نشستی که به مناسبت روز هوای پاک برگزار شده بود به تاثیرات منفی توسعه نامتوازن صنعتی در یزد اشاره کرد و در مورد تکرار این تجربه در مورد بخش معدن هشدار داد. به گفته او، تاثیرات توسعه معادن بر محیط زیست این استان نگران‌کننده است.

کسری آب در یزد؛ ۸۰۰ لیتر بر ثانیه

جواد محجوبی، مدیرعامل آب منطقه‌ای یزد، نیز چندی پیش هشدار داده بود که این استان با چالش‌های بزرگ آبی مواجه شده است. او تاکید کرده بود به دلیل کاهش منابع آب تجدیدپذیر، فرونشست زمین- که در بعضی مناطق به ۱۴ سانتی‌متر در سال می‌رسد- و فروچاله‌هایی به قطر ۸۰ متر و عمق ۴۰ متر در دشت‌های مختلف یزد، مشاهده می‌شود.

به گفته محجوبی، این استان از نظر کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی که رقم آن به بیش از ۹ میلیارد مترمکعب رسیده است، در جایگاه پنجم کشور قرار دارد.

چنان‌که خبرگزاری صداوسیما گزارش داده است، سید مهدی طلایی مقدم، سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استاندار یزد، نیز چندی پیش از کسری ۸۰۰ لیتر بر ثانیه آب در استان خبر داد و گفت این میزان در سال ۱۴۲۵ به ۶ هزار لیتر بر ثانیه می‌رسد.

تاثیر صنعت و کشاورزی بر بحران آب و فرونشست

این هشدار‌ها در حالی داده می‌شود که دو پدیده بحران آب در دشت‌ها و فرونشست زمین، پیوند تنگاتنگی با یکدیگر دارند. در واقع افت منابع آب‌های زیرزمینی و کاهش آب آبخوان‌ها، به فرونشست زمین منجر می‌شود.

علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، اخیراً گفته است کاهش بازندگی نسبت به متوسط درازمدت، در کاهش دخایر منابع آب زیرزمینی بی‌تاثیر نیست، اما عامل اصلی این شرایط را باید جانمایی صنایع آب‌بر در ایران مرکزی خشک، کشاورزی فاقد راندمان و روش‌های آبیاری اشتباه، بی‌توجهی به آب مجازی و صادرات آب کشور دانست.

به گفته او، با وجود مخاطرات فرونشست در کشور هنوز حتی یک ضابطه و مقررات خاص در این زمینه وجود ندارد؛ به گونه‌ای که در یک پهنه دارای فرونشست در استان یزد به کارخانه فولاد مجوز فعالیت داده شده است، در حالی که آب مورد نیاز برای فعالیت این کارخانه، باید از منابع زیرزمینی تامین شود.

چالش صنایع آب‌بر در یزد

به طور کلی، یزد از جمله استان‌هایی است که با چالش استقرار صنایع آب‌بری مواجه است که با اقلیم منطقه سازگار نیستند.

اکبری، مدیرکل محیط زیست استان یزد، در نشست امروز به فعالیت بیش از ۳۰۰ واحد پرآبخواه در استان اشاره کرد و گفت بیلان منفی ۹ میلیارد مترمکعبی سفره‌های زیرزمینی، تاثیر شدیدی بر فرونشست زمین گذاشته؛ به گونه‌ای که تنها در دشت یزد-اردکان پیشرفت این پدیده به سالانه ۱۴ سانتی‌متر رسیده است.

او بر لزوم مدیریت مصرف آب در هر سه بخش شرب، کشاورزی و صنعت تاکید کرد.

فضای سبز یزد؛ دو برابر مازندران

در این میان، برخی کارشناسان نسبت به چالش‌هایی در مدیریت شهری که بر بحران آب و وضعیت دشت‌ها اثر منفی می‌گذارد نیز هشدار می‌دهند.

برای مثال، علیرضا محمدی‌راد، کارشناس جنگل‌کاری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بابل، چندی پیش گفته بود سرانه فضای سبز در برخی از استان‌های دارای چالش آبی از جمله اصفهان و یزد، به دو برابر مازندران می‌رسد.

این در حالی است که مسوولان شهری یزد اذعان کرده‌اند هنوز برای استفاده از آب‌های سطحی و روان‌آب‌های ناشی از بارندگی در آبیاری فضای سبز، برنامه‌ای ندارند. آن هم در شرایطی که به گزارش ایسنا، کاهش بارندگی‌های پیاپی، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، افزایش جمعیت و تغییر الگوی کشت، این استان را با بحران کم‌آبی مواجه کرده است.

۱۲ درصد از مرگ‌ومیر‌ها در یزد؛ منتسب به آلودگی هوا

بحران آب و فرونشست زمین، تنها نتیجه سیاستگذاری‌های اشتباه در حوزه صنعت و معدن در یزد نیست. این استان در سال‌های اخیر با چالش آلودگی هوا نیز مواجه شده است؛ به گونه‌ای که عامل فوت ۱۰ تا ۱۲ درصد از مردم یزد را منتسب به همین بحران می‌دانند.

به گفته مقامات این استان، آلایندگی برخی واحد‌های صنعتی به‌ویژه در دشت یزد-اردکان به مرز هشدار رسیده است. آمار‌ها می‌گویند بیش از ۱۰ هزار واحد در این استان پتانسیل آلایندگی دارند که شامل بنگاه‌های معدنی، گلخانه‌ای و صنفی و همچنین واحد‌های فرسوده، چون تولید آجر می‌شوند.

این در حالی است که اداره کل محیط زیست یزد تاکید دارد پراگندگی این واحد‌های آلاینده یا زمینه‌ساز آلودگی در استان با شرایط اقلیمی منطقه سازگاری ندارد؛ برای مثال تنها حدود ۱۰۰ واحد کاشی و سرامیک در دشت اردکان-یزد تاسیس شده‌اند.

اصرار بر طرح‌های شیرین‌سازی و انتقال آب

در این میان، کارشناسان محیط زیست تاکید می‌کنند راه‌حل چالش‌های آبی و بحران آلودگی هوا در استان‌های مختلف کشور، تصفیه فاضلاب و بازچرخانی آب، تغییر الگوی کشت و خودداری از بارگذاری صنایع آب‌بر جدید، در کنار اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری است. با وجود این، مسئولان همچنان بر طرح‌های مخربی، چون شیرین‌سازی و انتقال آب اصرار دارند.

استان یزد نیز از چنین قاعده‌ای مستثنی نیست و طرحی برای انتقال آب خلیج فارس برای مصارف شرب و صنعتی این استان در دست اجرا قرار دارد. این در حالی است که محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط زیست، چندی پیش گفته بود اجرای طرح‌های شیرین‌سازی و انتقال آب، صنایع انرژی‌بر، آب‌بر و آلاینده را در مرکز ایران گسترش می‌دهد؛ در حالی که این مناطق همین امروز نیز با بحران آلودگی هوا مواجه‌اند و باید از هر نوع بارگذاری جدید صنایع انرژی‌بر و آب‌بر در این منطقه خودداری شود.

به گفته او، تصفیه فاضلات و بازچرخانی آب، راه‌حل بهتری است که می‌تواند به نیاز بخش صنعت و کشاورزی پاسخ دهد. در این صورت، مصارف آشامیدنی نیز با آب‌های زیرزمینی قابل تامین است. این در حالی است که هزینه تصفیه پساب نیز یک‌پنجم شیرین‌سازی آب است.

مقامات کشوری و همچنین برخی مسوولان محلی در استان‌هایی که با چنین چالش‌هایی مواجه هستند، حداقل در مقام حرف بر ضرورت اصلاح الگوی کشت و بازچرخانی آب تاکید می‌کنند، اما در عمل، به دلیل حاکمیت نگاه مهندسی و بخشی به مسائل کشور، بر اجرای طرح‌هایی که به اکوسیستم استان‌ها و مناطق دیگر آسیب می‌زند، اصرار دارند.

منبع: تجارت نیوز