واکنش محیط زیست به مزایده ۵۰۰۰ معدن متروکه

به گزارش می‌متالز، چندی پیش اخباری مبنی بر مزایده و واگذاری ۵۰۰۰ معدن متروکه به شرکت‌های خصوصی منتشر شد. یکی از فعالیت‌های اقتصادی که به محیط زیست آسیب شدید و غیرقابل جبرانی وارد می‌کند، معدن‌کاوی است که از جمله آثار آن می‌توان به آلودگی آب‌های زیرزمینی، جاده‌سازی، تخریب مناطق کوهستانی همچنین از بین رفتن تنوع جانوری و پوشش گیاهی و... اشاره کرد. به گفته مسعود امیرزاده - فعال و دکتری محیط زیست - بدون شک تداوم روند فعلی معدن‌کاوی در کشور غیر قابل جبران خواهد بود چراکه زمانی که یک معدن باز شود و استخراج از آن صورت گیرد، نمی‌توان برای جبران آن اقدامی کرد، اما اگر پیش از اقدام به استخراج از معادن برنامه‌ریزی صحیح وجود داشته باشد، می‌توان آثار مخرب ناشی از آن را کاهش داد.

مکاتبه محیط زیست با وزارت صمت درباره ۵۰۰۰ معدن متروکه

حسن اکبری در پاسخ به این پرسش که چه تعداد از ۵۰۰۰ معدن متروکه در مناطق چهارگانه محیط زیست قرار دارند، اظهار کرد: ما درباره این موضوع با وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مکاتبه کرده‌ایم. نکته حائز اهمیت این است که معادن چه در داخل مناطق چهارگانه و چه در خارج آن اگر در فاصله زمانی کوتاه واگذار شوند، شوکی به طبیعت کشور وارد می‌شود که منجر به تغییرات اساسی در اکوسیستم‌ها خواهد شد.

وی افزود: در شرایطی که با تغییر اقلیم و خشکسالی در بسیاری از نقاط کشور هستیم و فعالیت‌های انسانی بر پیکر طبیعت مانند جاده‌ها زخم زده‌اند، ظرفیت و توان اکوسیستم‌های کشور با آغاز همزمان فعالیت تعداد زیادی معدن کاهش می‌یابد و طبیعت توان خودپالایی و احیای آسیب‌های وارد شده بر اثر تخریب‌ها را نخواهد داشت.

اکبری خاطرنشان کرد: در مکاتبات انجام شده با وزارت صمت، به لحاظ فنی و کارشناسی از آن‌ها خواستیم تا به یکباره این اتفاق نیفتد. به علاوه درباره محدوده معادن نیز استعلام کرده ایم. وزارت صمت معتقد است که این معادن در گذشته سابقه‌ای داشتند و برابر قانون این اقدام را انجام می‌دهند. با این وجود ما دوباره با استان‌ها مکاتباتی کرده‌ایم تا برای هرگونه فعالیت و صدور مجوز در داخل مناطق با ما هماهنگی کنند تا اقدامات قانونی لازم را انجام دهیم.

آیا معادن متروکه داخل مناطق چهارگانه محیط زیست هستند؟

به گفته معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به نظر می‌رسد بیشتر معادن خارج از مناطق چهارگانه قرار دارند، اما نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از زیستگاه‌های خوب حیات وحش خارج از این مناطق هستند. بدین جهت اگر طبیعت خارج از مناطق چهارگانه مورد دست‌اندازی قرار گیرد، مطمئنا مناطق حفاظت شده چهارگانه - که مانند جزایر پراکنده هستند - نمی‌توانند تنوع زیستی کشور را حفظ کنند. به علاوه ما با چالش‌هایی مانند فرسایش بادی و گردوغبار مواجه می‌شویم و در نهایت تمامی این موارد، آسیب‌ها و هزینه‌هایی را متوجه خودمان خواهد کرد.

جاده‌های دسترسی به معادن، عاملی برای ورود انسان به زیستگاه‌های بکر

اکبری نگاه به معادن براساس سطح را غلط انداز دانست و افزود: گاهی وزارت صمت به‌صورت مقایسه‌ای عمل می‌کند. به عنوان نمونه می‌گوید معادن واگذار شده دو درصد مساحت کل کشور است و این عددی نیست، اما به نظر من این نگاه درست نیست چراکه معادن نیاز به جاده دسترسی دارند.  فعالیت‌های معدنی با سایر فعالیت‌های انسانی متفاوت است و آن تفاوت این است که معادن غالبا در قلب زیستگاه‌های بکر ما هستند؛ زیستگاه‌هایی که مامن بسیاری از گونه‌های باارزش ما به ویژه «گونه‌های خجالتی» هستند که به حضور انسان حساسیت دارند و برخورداری از امنیت برایشان دارای اهمیت بسیاری است.

وی ادامه داد: سایر فعالیت‌های انسانی مانند توسعه شهرسازی، جاده‌های مواصلاتی، توسعه کشاورزی و ... در دل کوهستان‌ها و زیستگاه‌های بکر ما غالبا رخ نمی‌دهند، اما معادن درست در دل آن‌ها است.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره تبعات احداث جاده دسترسی به معادن گفت: با احداث این جاده‌ها، راه انسان به زیستگاه‌های بکر باز می‌شود و ممکن است سوءاستفاده گران مانند شکارچیان، گردشگران یا طبیعت‌گردان بسیاری از مسائل را رعایت نکنند. حضور آنان برای بسیاری از گونه‌های حیات وحش گوشه‌گیر - که از فعالیت‌های انسانی دور هستند - به‌ویژه گربه‌سانان و برخی گونه‌های با ارزش حفاظتی بالا آسیب‌زا است.

جاده‌های دسترسی به معادن کانون‌های فرسایش بادی

اکبری افزود: جاده‌های دسترسی به معادن خود غالبا کانون‌های خطی فرسایش بادی هستند. اکنون عمده آلودگی هوای کشور به علت افزایش ذرات معلق است. بخش عمده‌ای از ذرات معلق منشا طبیعی دارند و ناشی از فرسایش بادی هستند. برخی کانون‌ها با اندک وزش باد گردوغبار را وارد هوا می‌کنند و بسته به شرایط و اندازه، مدتی را در هوا معلق می‌مانند.

رها کردن معادن، زخمی بر پیکره طبیعت

وی به مشکل دیگر معادن اشاره کرد و توضیح داد: غالب معادن و جاده‌های دسترسی آن‌ها پس از فعالیت معدن رها می‌شوند. برخی معادن نیز فعالیت خود را آغاز می‌کنند، اما به علت عدم کیفیت نوع ماده معدنی رها می‌شوند و نه تنها تاثیری در اشتغال و اقتصاد ندارند بلکه اثرات تخریبی بر پیکره طبیعت بر جا می‌گذارند. در نهایت نیز راه ورود برای رفت و آمد انسان به محدوده اکتشاف شده باز می‌کنند.

آسیب پوشش گیاهی از معدن کاری

اکبری درباره آسیب وارد شده به پوشش گیاهی بر اثر معدن‌کاری اظهار کرد: پوشش گیاهی نیز به‌طور مستقیم از فعالیت‌های معدن‌کاری آسیب می‌بیند. در ابتدای فعالیت معادن بیشتر جاده‌های دسترسی به آن‌ها خاکی هستند بنابراین با عبور کامیون‌ها گردوغبار به هوا بر می‌خیزد و تا چند ۱۰۰ متر اطراف جاده گردوغبار بر پوشش گیاهی نشست می‌کند. در نتیجه فعالیت گیاهان و پوشش گیاهی منطقه مختل خواهد شد.

وی افزود: گیاه و بوته در منطقه اکسیژن تولید می‌کنند، به علاوه مورد تغذیه حیات وحش نیز هستند. بر اثر نشست گردوغبار بر منافذ گیاه کارکرد آن مختل و به یک گیاه بلااستفاده تبدیل می‌شود.

فعالیت‌های معدنی باید متوقف شوند؟

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره فعالیت‌های معدنی توضیح داد: با همه این تبعات ما نمی‌گوییم فعالیت معدنی صورت نگیرد چراکه از ذخایر کشور هستند و باید از آن‌ها استفاده کنیم، اما بهره‌گیری از تمام ذخایر به‌صورت همزمان ضرورتی ندارد. لازم است به اندازه نیاز فعلی از هر نوع ماده معدنی در کشور بهره‌برداری و پس از اتمام ذخیره معدن، آن مکان را بازسازی کنیم. متولی برداشت از معدن باید آن را بازسازی کند و راه‌های دسترسی به معدن را از بین ببرد و زیستگاه را احیا کند. سپس به سراغ ذخیره بعدی رود.

اکبری در پایان تاکید کرد: ما نباید به تمامی درخواست‌های معدنی کشور پاسخ دهیم و همه ذخایر را واگذار کنیم. اگر یکباره این اتفاق رخ دهد هیچ حیات وحش و تنوع زیستی در کشور مکانی برای زندگی نخواهد داشت. طبیعت نیز نمی‌تواند زخم‌هایی که بر پیکر او ایجاد شده است را ترمیم کند.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)