راهکار‌های بورس انرژی برای تامین سرمایه نیروگاه‌سازی

به گزارش می‌متالز، حمیدرضا صالحی نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران در گفت‌وگویی با موضوع مشکل قطعی برق در تابستان، پیامد‌ها و راهکار‌های حل و فصل حاضر شد که مشروح آن به شرح زیر است:

صنایع و مردم امسال هم با کابوس قطعی برق مواجه می‌شوند؟

حمیدرضا صالحی: قطعی گسترده برق و گاز، محصول سیاست‌های غلط دولت‌ها است، سیاست‌هایی که منجر به کاهش ظرفیت تولید شده‌اند. بر خلاف آن چه دولت و وزارت نیرو اعلام می‌کند شرایط برای سرمایه‌گذاری در این صنعت جذابیت لازم را ندارد و انگیزه‌ای برای ورود به این بخش وجود ندارد. با توجه به رشد مصرف و البته افت بهره‌وری نیروگاه‌ها کسری برق هر سال هم بیشتر می‌شود.

دولت باید نسبت به جذب سرمایه برای تولید برق اقدام کند. امروز هر سرمایه‌گذار داخلی که سراغ سرمایه‌گذاری در صنعت برق رفته تقریبا متضرر شده است. اقتصاد انرژی هنوز تابع سیاست‌های قبلی است و قیمت‌گذاری دستوری و مداخله دولت در بازار پابرجا است. فاصله بین تولید و مصرف در تابستان بیش از هرموقع دیگر بیشتر احساس می‌شود. زیرا نسبت تولید و مصرف تراز نامناسبی است.

دولت‌ها حاضر نیستند نقش مالکیتی و درآمدی را که تاکنون داشته‌اند از دست بدهند و این باعث می‌شود نه خود سرمایه‌گذاری کرده و نه شرایطی فراهم کنند که بخش خصوصی امکان فعالیت داشته باشد، در نتیجه چوب آن را صنعت و مردم می‌خورند.

مجموع تولید برق ۳۵۰میلیارد کیلووات ساعت در کشور را می‌دهد، داده‌ها نشان می‌دهد که مصرف خانگی یک سوم مصرف این تولید است. حالا که تابستان به ناترازی می‌خوریم به وزارت نیرو اعلام می‌شود که برق خانگی به هیچ وجه قطع نشود که این سیاست باعث ناترازی ۱۲هزار مگابایت می‌شود، وقتی دولت برق صنعت را قطع می‌کند دیگر دادن برق خانگی کار سختی نیست! و ما داریم صنایع را از دست می‌دهیم.

عدد تولیدی برق از نیروگاه‌های برقی، حرارتی و آبی و خورشیدی حدود ۸۸ هزار مگاوات برق است که به دلیل برخی از مشکلات حدود ۲۰ مگاوات آن کم می‌شود که حدود ۷۰ تا ۶۰ مگاوات تولید برق خالص داریم، در صورتی که نیاز به برق خیلی بیشتر است، این اعداد به خودی خود گواه مشکل برق کشور هستند و به نظر می‌رسد نیازی نیست که برای مشکلات در صنعت برق کشور، شاهدین دیگری را احضار کنیم. وقتی ما به اندازه کافی نمی‌توانیم برق تولید کنیم قطعاً مشکل اصلی دیگر، کاهش مخازن سد‌ها یا مصرف نیست، مشکل نبودِ سرمایه گذار در این حوزه است.

به طوری که سرمایه گذاری در صنعت برق از حدود ۷ میلیارد دلار در سال به ۵۰۰ میلیون الی یک میلیارد دلار رسید و کلید خاموشی‌ها در کشور روشن شده است.

سال‌ها است که عملاً سرمایه‌گذاری جدید در حوزه تولید نیروگاه و تولید برق متوقف و فراموش شده است. راه‌حل مشکل صنعت برق در سرمایه‌گذاری و روابط تجاری است نه در الگوی پاداش و تنبیه که راه‌حلی کوتاه‌مدت است. هرسال شاهد هستیم که دولت برنامه ریزی می‌کند تا با قطع نکردن برق خانگی، برق صنایع را تا در توان دارد فراهم کند، اما به دلیل محدودیتی که از طرف نهاد‌های بالادستی مبنی بر اولویت بودن برق منازل وجود دارد، بنابراین برق منازل قطع نشده و برق صنایع قطع می‌شود.

سیاست درست کدام است، برق صنعتی قطع شود یا برق خانگی؟

حمیدرضا صالحی: در حقیقت هیچ کدام. دولت باید در کنار حفظ برق منازل، برای قطع نشدن برق صنایع نیز تلاشی جدی کند و آن را در اولویت‌های خود قرار دهد.

در همه جای دنیا برق خانگی از صنایع گران‌تر است؛ اما در ایران برعکس دنیا عمل می‌شود. حدود یک‌سوم برق تولیدی کشور به صنایع بالای یک مگاوات اختصاص پیدا می‌کند؛ یعنی اگر تولید و مصرف برق را حدود ۳۴۱ میلیارد کیلووات ساعت در نظر بگیریم، حدود ۱۲۰ میلیارد کیلووات ساعت برق، صرف صنایع بالای یک مگاوات می‌شود. این عدد، عدد کمی نیست و وقتی قطع شود، عملاً تولیدی که از تبدیل برق به محصول، ارزش افزوده یا صادرات یا تامین خوراک برای حلقه‌های پایین دستی شود، در مخاطره قرار می‌گیرد.

سایر کشور‌ها که در حوزه اقتصاد و صنعت پیشرفتی را حاصل کرده‌اند، برق خانگی را برق مصرفی اطلاق کرده و برق صنعتی را برق مولد و تبدیلی نامیدند. در این کشورها، برق صنعتی ارزان‌تر از برق خانگی عرضه می‌شود و دلیل آن این است که برق صنعتی ارزش افزوده و اشتغال ایجاد کرده و درآمد مالیاتی بیشتری را عاید دولت می‌کند. توجه به همین مفهوم باید نگاه و رویکرد دستگاه سیاست‌گذاری نسبت به تامین برق صنایع را تغییر دهد، در غیر این صورت، پیام خاموشی در صنایع، جز کاهش تولید، اشتغال و صادرات نخواهد بود.

اما دولت معتقد است که امسال خاموشی کمتر است، دولت با چه مکانیسمی توانسته اقتصاد ایران را از خاموشی‌های اجباری نجات دهد؟

حمیدرضا صالحی: امسال دولت برنامه قطع برق ادارات را داده است. یعنی از ۱۵ خرداد ادارت از ۶ صبح تا ۱ بعداز ظهر فعال هستند و سیستم‌های سرمایشی آن‌ها باید خاموش باشد؛ البته این موضوع کمک کننده است، یعنی برق ادارات به صنایع می‌رود. اما در کل تولید بیشتر که نداریم و بیشتر با این برنامه‌ها برق تولیدی موجود مدیریت می‌شود.

واقعیت این است که دولت علاقه‌ای به کوچک شدن سهم خود در صنعت برق و کاهش تصدی‌گری خود ندارد. بحران انرژی، کشور را تهدید می‌کند، کسری برق و گاز جدای این که در ابتدا یقه صنعت را گرفته بود کاملا مشخص بود با ادامه سیاست‌های موجود به خانه‌های مردم هم کشیده می‌شود.

بخش خصوصی چندسالی است که می‌گوید راه حل اصلی این است که دولت، برق خانگی، مساجد و مدارس را می‌تواند از نیروگاه‌های خود بدهد که با سوبسید باشد و برق صنایع را به بورس ببرد تا منابع به این صنعت سرازیر شود تا سرمایه نیروگاه‌هایی که با کمبود آن مواجه هستیم، تأمین و ساخته شود که دیگر دچار مشکلات قطعی برق چه در بخش خانگی و چه در صنایع در تابستان نباشیم.

بار‌ها به دولت اعلام کردیم که بخش خصوصی حاضر است خاموشی‌ها را از بین ببرد، اما بخشی از بدنه وزارت نیرو که درآمد‌هایی حاصل می‌کند، حاضر نیست از این درآمد‌ها بگذرد تا این درآمد‌ها به سمتی برود که کشور از این بحران نجات پیدا کند، مشکل بزرگ مداخله دولت در اقتصاد است که باعث عدم رونق در اقتصاد شده است.

با ورود صنایع به بورس، حدود ۱۲۰ همت منابع به صنعت نیروگاه سازی می‌آید که از این ۱۲۰ همت، وزارت نیرو می‌تواند حدود ۴۰ همت را به خاطر حق ترانزیت بردارد یعنی فقط از جابجایی برق! ما می‌گوییم دولت از این روش، درآمد کسب کند که مشکل قطعی برق صنایع و برق خانگی حل شود.

مزیت راه‌اندازی تابلوی برق سبز در بورس انرژی چیست و چه کمکی به صنایع برای تأمین برق می‌کند؟

حمیدرضا صالحی: وزارت نیرو در راستای توسعه بازار برق، دستورالعمل «توسعه مبادلات برق در بورس انرژی» را ابلاغ کرد که این امر موجب توسعه سرمایه‌گذاری پروژه‌های جدید انرژی تجدیدپذیر در کشور می‌شود و تنها مشترکین دارای مصارف بالای یک مگاوات امکان خرید از تابلو سبز بورس را دارند.

مدتی است اراده مسؤولان از جمله دولت سیزدهم به این سمت است که با در نظر گرفتن زیرساخت‌های موجود در بورس انرژی، بخشی از اقتصاد صنعت برق را از طریق فروش برق توسط نیروگاه‌ها در بورس انرژی و خرید برق بالای یک مگاوات از سوی صنایع به سمت آزادسازی پیش ببرد. این امر کمک می‌کند تا منابع خوبی از طریق حضور خریدار و فروشنده اصلی در بورس انرژی و انتفاع وزارت نیرو و توانیر از محل ترانزیت برق، وارد صنعت نیروگاه‌سازی شویم.

این امر منجر به اتمام ساخت نیروگاه‌های در دست ساخت می‌شود و از سوی دیگر نیروگاه‌هایی که باید شروع به ساخت شوند، ساخت آن‌ها تا ۲ سال آینده به پایان خواهد رسید. با این اقدام خاموشی‌هایی که در کشور ناشی از کمبود ۱۰ تا ۱۵ هزار مگاواتی برق و عدم سرمایه‌گذاری در این صنعت طی سال‌های گذشته بوده است، جبران می‌شود.

خبر خوب در حوزه صنعت برق این است که با عملیاتی شدن این اقدامات به کمک بورس انرژی، شاهد رفع خاموشی در صنایع مختلف کشور و کاهش ضرر و زیان آن‌ها در فصل تابستان می‌شویم. اگر سریعا بخش مصرف‌کنندگان صنایع بالای یک مگاواتی برق را به سمت بورس انرژی سوق دهیم و از طرفی بخش غیردولتی نیروگاهی هم برق خود را در بورس به این صنایع بفروشند، می‌توان طی ۲ تا ۳ سال آینده ضمن رشد سرمایه‌گذاری در صنعت نیروگاه‌سازی که سال‌ها معوق مانده است، شاهد جبران ناترازی و نیز رفع کامل خاموشی‌ها و قطعی برق صنایع باشیم.

قطع برق صنایع هزینه‌های زیادی به صنایع و اقتصاد کشور تحمیل کرده است، در حال حاضر وضعیت صنعت در برابر قطع برق چگونه است و مسوول ضرر و زیان صنعتگران کیست؟

برخی از صنایع کم و زیاد ضرر‌های خود را اعلام کردند. مثلا فولادی‌ها بیان کردند که ظرفیت تولید آن‌ها بسیار کاهش پیدا کرده و حتی نمی‌توانند سفارش جدید بگیرند، یعنی ممکن است تا ۵ میلیارد دلار از این موضوع صنعت فولاد آسیب ببیند. در پتروشیمی، صنعت سیمان و صنایع دیگر هم ضرر‌ها زیاد است.

وقتی یک صنعت تعهدی به یک کشور دارد تا سرموقع صادرات خود را انجام دهد وقتی به موقع نتواند، بازار از دست فعال اقتصادی ایرانی می‌رود و کشور‌های دیگر جایگزین می‌شوند.

از طرف دیگر کالای نهایی یک صنعت محصولات صنایع پایین دستی هم است و با قطعی برق محصولات پایین دستی هم از بین می‌رود، بنابراین یک زنجیره نابود می‌شود. قطعی برق بر نماد صنعت در بازار سرمایه هم اثر منفی دارد و مسوول ضررو زیان صنعتگران قطعا دولت است و صنعتگران می‌توانند شکایت کنند و ضررو زیان خود را از دولت بگیرند، اما صنایع به دنبال چاره‌اندیشی هستند تا بتوانند این مشکلات را حل کنند؛ در این میان دولت باید سریع سیاست‌های اشتباه خود را اصلاح کند، زیرا هرسال وضعیت بدتر از سال قبل خواهد شد.

منبع: پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)