صنعت فولاد اوکراین به چه سمت‌وسویی حرکت کرده است؟

به گزارش می‌متالز، جنگ با روسیه و از دست دادن مسیر‌های لجستیکی حیاتی از طریق بنادر دریای سیاه در جنوب اوکراین به طور قابل‌توجهی بر تولید، حجم صادرات و مقصد فروش فولادسازان این کشور تاثیر گذاشته است.

در این دوران چالش‌برانگیز جنگ، کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی به شرکای استراتژیک جدید شرکت‌های معدنی و متالورژی اوکراین تبدیل شده‌اند و سهم عمده صادرات این کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

بر اساس داده‌های خدمات گمرک دولتی اوکراین، حجم کل صادرات سنگ‌ آهن این کشور در سال ۲۰۲۳، به حدود ۱۷٫۷۵ میلیون تن رسید که ۲۶ درصد کاهش را نسبت به حجم صادرات ۲۲٫۳۷ میلیون تن سنگ‌ آهن به ثبت رسیده در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد. در مجموع حجم صادرات سنگ‌ آهن در سال ۲۰۲۳، حدود ۶۰ درصد نسبت به حجم ۲۸٫۴ میلیون تن گزارش شده در سال ۲۰۲۱ یعنی قبل از آغاز جنگ با روسیه کاهش یافته است.

کشور اسلواکی با در اختیار داشتن ۲۸٫۳۹ درصد از حجم کل صادرات سنگ‌ آهن اوکراین، بیشترین سهم صادرات این ماده معدنی را در سال ۲۰۲۳ به خود اختصاص داد. جمهوری چک با ۱۹٫۷ درصد و لهستان با ۱۹٫۶ درصد از حجم کل صادرات سنگ‌ آهن اوکراین، در رده‌های دوم و سوم قرار گرفتند.

چین در سال ۲۰۲۱ مقصد اصلی صادرات سنگ‌ آهن اوکراین بود و ۴۱٫۹ درصد از حجم کل صادرات ماده معدنی مذکور را به خود اختصاص داد. جمهوری چک با در اختیار داشتن ۹٫۶ درصد و لهستان با ۸ درصد از حجم صادرات سنگ‌ آهن اوکراین در سال ۲۰۲۱، در رده‌های بعدی قرار داشتند.

بر اساس داده‌های خدمات گمرکی دولتی اوکراین، حجم صادرات فولاد نیمه‌ساخته اوکراین به ۱٫۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ کاهش یافت که ۳۶٫۷ درصد در مقایسه با حجم ۱٫۶۴ میلیون تن به ثبت رسیده در سال ۲۰۲۲ و حدود ۸۲٫۲ درصد نسبت به حجم ۲٫۱۹ میلیون تن گزارش شده در سال ۲۰۲۱، روند نزولی را تجربه کرد.

حدود ۹۰ درصد از حجم صادرات فولاد اوکراین در سال ۲۰۲۳ در قالب بیلت فولادی بوده است؛ چرا که شرکت‌های اصلی تولید اسلب «Azovstal» و «Ilyich Iron & Steel» واقع در شهر بندری ماریوپل در سال ۲۰۲۲ توسط روسیه بمباران شدند.

بلغارستان با در اختیار داشتن ۳۶٫۷ درصد از حجم صادرات محصولات نیمه‌ساخته فولادی اوکراین در سال ۲۰۲۳ از لحاظ ارزش مالی، بزرگ‌ترین واردکننده محصولات مذکور از اوکراین لقب گرفت و پس از آن لهستان با ۲۳ درصد در رده دوم قرار داشت.

در سال ۲۰۲۱، مقاصد اصلی صادرات محصولات نیمه‌ساخته فولادی اوکراین کشور‌های ایتالیا با ۳۰٫۹ درصد، ترکیه با ۱۲٫۸ درصد و جمهوری دومینیکن با ۸ درصد اعلام شدند.

بر اساس داده‌های دریافتی از سیستم «Global Trade Tracker» اوکراین در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۶۱ هزار تن انواع محصولات فولادی طویل ساخته شده صادر کرد که حدود ۷۵ درصد کاهش را نسبت به حجم ۱٫۵ میلیون تن صادراتی گزارش شده در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد.

از مجموع حجم حدود ۳۶۱ هزار تنی اعلام شده، حدود ۲۹۲ هزار تن آن به کشور‌های اروپایی همسایه اوکراین صادر شد که حدود ۸۰ درصد از حجم کل صادرات را به خود اختصاص داده است. با این وجود، سهم کشور‌های اروپایی در سال ۲۰۲۱ تنها ۲۰ درصد بود.

همچنین حجم صادرات محصولات فولادی طویل ساخته شده اوکراین به کشور‌های آفریقایی، خاورمیانه و آمریکای جنوبی به ترتیب حدود ۳۶٫۶ درصد، ۲۰٫۶ درصد و ۱۵٫۴ درصد در سال ۲۰۲۱ اعلام شد.

افزایش حجم صادرات ورق گرم فولادی اوکراین

بر اساس داده‌های سیستم «Global Trade Tracker» حجم صادرات فولاد تخت اوکراین در سال ۲۰۲۳، حدود ۶۰۳ هزار و ۹۱۶ تن در قالب ورق گرم فولادی و به مقصد کشور‌های عضو اتحادیه اروپا اعلام شد که ۱۸٫۴ درصد افزایش را نسبت به حجم ۵۰۹ هزار و ۸۹۶ تن در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد. کشور لهستان به عنوان مقصد اصلی صادرات ورق گرم فولادی اوکراین اعلام شد و حدود ۴۲ درصد از حجم کل صادرات فولاد تخت اوکراین را در سال ۲۰۲۳ به خود اختصاص داد.

یکی از خریداران محصولات فولادی در لهستان اعلام کرد عمده فعالیت تامین‌کنندگان فولاد اوکراینی در بازار ورق گرم فولادی است. در همین راستا، ارزیابی هفتگی موسسه «Fastmarkets» برای کویل نورد گرم فولادی، با شرط تحویل درب کارخانه تولیدکننده در کشور‌های اروپای مرکزی، قیمت ۷۲۰ تا ۷۳۰ یورو (۷۸۰ تا ۷۹۱ دلار) در هر تن در روز ۲۱ فوریه ۲۰۲۴ را نشان داد که نسبت به قیمت ۷۴۰ تا ۷۴۵ یورو در هر تن ارزیابی شده در روز ۱۶ فوریه سال مذکور کاهش را به ثبت رساند.

برخی از فعالان بازار اعلام کردند که کویل نورد گرم فولادی با مبدا تولید اوکراین به طور معمول با تخفیف حدود ۲۰ یورو در هر تن در مقایسه با قیمت محصول تولید شده در کشور‌های عضو اتحادیه اروپا به فروش می‌رسد.

علاوه‌ بر این، واحد‌های فرآوری فولاد در کشور‌های اتحادیه اروپا که از مواد اولیه صادر شده از اوکراین برای تولید محصولات فولادی ساخته شده (شامل لوله‌ها و مقاطع فولادی) استفاده می‌کنند، می‌توانند این محصولات را بدون پرداخت تعرفه‌های وارداتی به ایالات متحده آمریکا صادر کنند.

لازم به ذکر است که ایالات متحده آمریکا، تعرفه‌های واردات مبتنی بر بند ۲۳۲ قانون تجارت آمریکا بر واردات فولاد از اوکراین را در ماه می ۲۰۲۲ پس از جنگ با روسیه به حالت تعلیق درآورد؛ همچنین وزارت بازرگانی ایالات متحده آمریکا تعلیق اعمال شده را در اوایل سال ۲۰۲۳ برای یک سال دیگر تمدید کرد. گفتنی است اوکراین از پرداخت کلیه تعرفه‌های مربوط به قانون ضد دامپینگ و اقدامات حفاظتی «safeguard measures» در اتحادیه اروپا معاف شد.

در ماه سپتامبر ۲۰۲۳، اوکراین دو کشتی با محموله فولادی و مواد اولیه تولید فولاد را از طریق دریای سیاه صادر کرد. این اولین باری است که اوکراین از مسیر معمول خود برای صادرات فولاد استفاده می‌کرد؛ چرا که روسیه در آغاز تهاجم به اوکراین آن را مسدود کرده بود.

از آن زمان به بعد، حجم سفارش‌ها برای ورق گرم فولادی با مبدا تولید اوکراین از ایتالیا با شرط تحویل به بنادر این کشور و تقبل هزینه حمل توسط خریدار و هزینه بیمه توسط فروشنده (cfr) به شدت کاهش یافت. با این حال، این روند صادرات همچنان کم‌وبیش ادامه دارد. همچنین بیشتر محموله‌های فولاد تخت از مبدا اوکراین از طریق خطوط راه‌آهن به مقصد کشور‌های اروپای مرکزی و شرقی انجام می‌شود.

آخرین ارقام پیشنهادی برای ورق گرم فولادی با مبدا تولید اوکراین به مقصد ایتالیا با شرط تحویل به بنادر این کشور و تقبل هزینه حمل توسط خریدار و هزینه بیمه توسط فروشنده (cfr) در ابتدای ماه فوریه ۲۰۲۴، حدود ۶۶۰ تا ۶۸۰ یورو در هر تن گزارش شده است.

کاهش حجم صادرات چدن خام اوکراین

بر خلاف سایر محصولات فولادی، حجم صادرات چدن خام اوکراین به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا طی دو سال گذشته تحت تاثیر جنگ کاهش یافته است.

بر اساس داده‌های سیستم «Global Trade Tracker» اوکراین در سال ۲۰۲۳ در مجموع ۱٫۳۹ میلیون تن چدن خام صادر کرد. با این حال، تنها ۲۲۸ هزار و ۸۷۸ تن یا ۱۶ درصد از حجم گزارش شده به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا صادر شد. گفتنی است سهم اتحادیه اروپا از صادرات چدن خام اوکراین در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۳ درصد و در سال ۲۰۲۱، حدود ۲۹٫۸۶ درصد برآورد شد.

به دلیل وضعیت نرخ پریمیوم در ایالات متحده آمریکا، تمایل تامین‌کنندگان چدن خام اوکراینی در سال ۲۰۲۳ برای صادرات این محصول به آمریکا افزایش را تجربه کرد.

در همین راستا و در سال ۲۰۲۲، موسسه «Fastmarkets» میانگین قیمت واردات چدن خام با شرط تحویل در بنادر خلیج مکزیک و تقبل هزینه حمل توسط خریدار و هزینه بیمه توسط فروشنده (cfr) را حدود ۶۴۳٫۲۷ دلار در هر تن ارزیابی کرد. با این وجود، میانگین قیمت موسسه مذکور برای چدن خام با شرط تحویل در بنادر ایتالیا و تقبل هزینه حمل توسط خریدار و هزینه بیمه توسط فروشنده (cfr) حدود ۵۲۶٫۱۱ دلار در هر تن اعلام شد.

موسسه «Fastmarkets» اعلام کرد که به دلیل کاهش تمایل بازار ایالات متحده آمریکا، حجم عرضه چدن خام اوکراین به اتحادیه اروپا ممکن است در سال ۲۰۲۴ افزایش یابد.

از این رو، اختلاف قیمت بین چدن خام وارداتی به اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۳ به ۶۸٫۴۹ دلار در هر تن کاهش یافت، اما در اواسط ماه فوریه ۲۰۲۴، این اختلاف قیمت به ۴۵ دلار در هر تن رسید. متوسط قیمت واردات چدن خام وارداتی به ایالات متحده آمریکا، ۴۸۰ دلار در هر تن و متوسط قیمت چدن خام وارداتی به ایتالیا، ۴۳۵ دلار در هر تن با شرط تحویل در بنادر هر دو کشور و تقبل هزینه حمل توسط خریدار و هزینه بیمه توسط فروشنده (cfr) ارزیابی شد.

یکی از تامین‌کنندگان محصولات فولادی اوکراینی بیان کرد: تمایل برای صادرات به بازار ایتالیا در حالی افزایش یافته است که ایالات متحده آمریکا هنوز مقصد صادراتی محسوب می‌شود، اما با توجه به تفاوت در نرخ‌های حمل‌و‌نقل، به احتمال زیاد صادرات محموله محصولات فولادی اوکراین به ایتالیا افزایش می‌یابد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: نرخ حمل‌و‌نقل به ایتالیا برای محموله‌های ۱۰ هزار تا ۱۵ هزار تنی، حدود ۳۰ درصد ارزان‌تر از ایالات متحده آمریکا است.

کاهش حجم صادرات ورق فولادی با مبدا تولید اوکراین

اوکراین، یکی از تامین‌کنندگان اصلی ورق فولادی کشور‌های عضو اتحادیه اروپا تا قبل از زمان جنگ با روسیه به شمار می‌آمد و تا قبل از این جنگ، سهمیه فصلی تولید ورق فولادی این کشور حدود ۲۱۸ هزار و ۵۷۷ تن بود.

بر اساس آمار انجمن فولاد «Eurofer» اوکراین در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۶۴ هزار و ۶۳۷ تن ورق فولادی به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا صادر کرد که معادل ۴۳ درصد از حجم کل ۲٫۰۲ میلیون تن ورق فولادی صادراتی اوکراین در سال مذکور بود.

حجم صادرات ورق فولادی اوکراین به مقصد کشور‌های عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲، به ۱۹۵ هزار و ۷۱۹ تن کاهش یافت و در سال ۲۰۲۳ به صفر رسید.

واحد‌های فولادسازی اصلی اوکراین در تولید ورق فولادی، واحد‌های «Azovstal» و «Ilyich Iron & Steel» مستقر در ماریوپل جزو شرکت «Metinvest» بودند که با حملات روسیه به این کشور نابود شدند.

روسیه به عنوان دومین تامین‌کننده بزرگ ورق فولادی به اتحادیه اروپا به دلیل اعمال تحریم‌ها، امکان فروش را در بازار کشور‌های عضو اتحادیه اروپا از دست داد.

گفتنی است اتحادیه اروپا به دنبال جنگ روسیه با اوکراین، محموله‌های تولید محصولات فولادی با مبدا تولید این کشور را مشمول تحریم‌ها در روز ۱۵ مارس ۲۰۲۲ قرار داد.

از آن زمان، اتحادیه اروپا مجبور شده است واردات ورق فولادی از تامین‌کنندگان آسیایی را افزایش دهد. با این وجود، چنین حجم وارداتی نمی‌تواند شکاف ایجاد شده ناشی از توقف صادرات ورق فولادی از مبدا کشور‌های اوکراین و روسیه را پر کند.

برخی منابع اعلام کردند که با افزایش صادرات ورق سنگین فولادی ایتالیا در بازار‌های آلمان و کشور‌های اروپای مرکزی، در روند تجاری واردات برخی از محصولات فولادی به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا تغییراتی ایجاد شده است.

حجم معاملات ورق سنگین فولادی در بازار اروپا طی هفته‌های اخیر با روند نزولی همراه شده است. با این حال، خریداران از آغاز فرآیند ذخیره‌سازی مجدد در انبار‌ها در بحبوحه کاهش قیمت‌ها و حجم فروش در صنایع پایین‌دستی اجتناب کردند. برخی منابع اظهار داشتند که وضعیت فروشندگان در بازار کشور‌های اروپای مرکزی و شرقی به دلیل مشکلات در روند عرضه اندکی بهتر است.

قیمت‌های ورق سنگین فولادی در کشور‌های اروپای مرکزی به دلیل محدودیت در روند عرضه، خروج اوکراین و روسیه و توقف فرآیند تولید ورق فولادی در دو واحد تولیدی در لهستان و رومانی، وضعیت مناسب‌تری برای فروشندگان داشت. به نظر می‌رسد که تمام واحد‌های نورد دوباره در تلاشند فهرست سفارش‌های خود را به کشور‌های متقاضی در کشور‌های اروپای مرکزی اختصاص دهند.

بر اساس ارزیابی هفتگی صورت گرفته توسط موسسه «Fastmarkets» قیمت ورق فولادی هشت تا ۴۰ میلی متری با شرط تحویل محموله درب کارخانه تولیدکننده در شمال اروپا، حدود ۸۰۰ تا ۸۳۰ یورو در هر تن در روز چهارشنبه ۲۱ فوریه ۲۰۲۴ اعلام شد که نسبت به قیمت ۸۱۰ تا ۸۳۰ یورو به ازای هر تن ارزیابی شده در هفت روز قبل از تاریخ مذکور، حدود ۱۰ یورو در هر تن کاهش را تجربه کرد.

منبع: روزگار معدن