انرژی پاشنه آشیل معدن و صنایع معدنی

به گزارش می متالز، محمد حسن عرفانیان آسیایی قائم مقام اسبق شرکت ملی فولاد ایران و بنیانگذار شرکت فولاد مبارکه اصفهان در این نشست با اشاره به تاثیر بخش های انرژی و معدن بر یکدیگر، اظهار کرد: سازمان برنامه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت.

فلسفه این سازمان آن بود که برای هر اقدامی در کشور باید یک نقطه ای دیده شود. برای درک بهتر این موضوع ذکر این نکته مهم است که جهانی که در آن زندگی می کنیم هدفمند، جهت دار و ایمن است. حال کتاب های آسمانی و پیامبران دستورالعمل های زندگی با این هستی را به انسانها آموختند تا از عدالت خارج نشویم.

وی ادامه داد: در نتیجه دنیا این موضوع را فهمیده است که اگر بخواهد در منطقه یا کشور خود کاری انجام دهد باید مشابه آن چیزی که در هستی شکل گرفته برنامه ای داشته باشد که جهت دار و ایمن حرکت کند. به همین دلیل سازمان برنامه با چنین دیدگاهی و با شعار دستیابی به دروازه تمدن های بزرگ شکل گرفت. یکی از مولفه های دست یابی به این دورازه های تمدن صنعتی شدن کشور بود. برای این کار پنج ویژگی مهم را شناسایی و بر آن متمرکز شدند. در واقع پنج صنعت مستقیم تحت نظارت شاه بود. فولاد، نفت، برق، پتروشیمی و صنایع نظامی پنج مورد یاد شده بودند.

عرفانیان تصریح کرد: در نتیجه برنامه ای متمرکز برای این صنایع وجود داشت. صنعت فولاد یک صنعت فوق انرژی بر است در نتیجه برای آنکه شبکه انرژی پایدار داشته باشیم باید در نقطه نقطه کشور صنعت فولاد را پیاده سازی کرد تا برق برای رفع نیاز این صنعت به آن منطقه وارد شود و سپس با ضریبی اضافه برق منطقه تامین و در نهایت شبکه برق کشور پایدار می شود.

این پیشکسوت فولادی اظهار کرد: بر اساس این برنامه ۵ واحد فولادی در کشور طراحی شد. البته ذوب آهن اصفهان جدای از این برنامه بود. ذوب آهن در سال ۴۵ با همکاری روس ها پایه گذاری شد. اما آن ۵ واحد در کبکان، بندرعباس، اصفهان، خراسان و اهواز بود. از این ۵ مورد تنها ۳ واحد به قرارداد تبدیل شد. یکی اصفهان با انگلیس، یکی در بندرعباس با ایتالیا و دیگری در اهواز با شرکت های آمریکایی اجرا شد.

عرفانیان اضافه کرد: در کنار هر کدام از این واحدها نیروگاه راه اندازی شد. این نیروگاه ها ابتدا راه اندازی شد تا نیروی منطقه تامین و سپس شبکه ایجاد شود. در واقع نیروگاه ها تنها برای واحدهای فولادی بود به همین دلیل شبکه قوی وجود نداشت.

وی تصریح کرد: پس از انقلاب قرارداد با ایتالیا به اصفهان آمد و اجرایی شد. در نتیجه بنده مجری طرح فولاد مبارکه شدم. در آن زمان به دولت اعلام کردیم این پروژه باید در دولت اجرا شود و ماده واحده طراحی شد که به مجلس رفت و در آنجا اختیار این کار به بنده داده شد تا خارج از هر نوع مقررات ارزی و ریالی فولاد مبارکه را اجرا کنم.

به گفته عرفانیان، در جلسه هیات دولت در آن زمان که وزرا نیز حضور داشتند. آقای غفوری فرد وزیر وقت نیرو گفتند؛ صنعت فولاد مبارکه شهری از آهن پاره خواهد شد و دولت شما را ساقط خواهد کرد. ایشان در جواب نخست وزیر گفتند ما برق نداریم به این کارخانه بدهیم. نخست وزیر نیز گفتند نیروگاه بندرعباس برای این کار تعبیه شده است. اما ایشان گفت شبکه ای برای این انتقال برق ندارم و باید مجوز که به عرفانیان داده اید را به من بدهید تا نیروگاه شهید رجایی را راه اندازی کنم.

وی در ادامه بیان کرد: شبکه برق کشور در آن زمان بسیار ضعیف بود. تا زمانی که دولت به این موضوع که انجام شده باز نگردد مشکلات در زمینه تامین انرژی باقی است. یعنی تا زمانی که صنعت فولاد مانند اروپایی ها محور قرار ندهیم و در جای جای کشور به آن شکل ندهیم، شبکه راه، برق پایدار نمی شویم.

انرژی ارزان به فلز محتوا تبدیل شد

امیربیژن یثربی برگزیده بنیاد ملی نخبگان در علوم زمین کشور و مدیر دپارتمان معدن شرکت دانش بنیان تحلیل و تصویر داده شمارا نیز در ادامه این نشست بیان کرد: یک بحث اساسی در کشور ما این است که ما انرژی ارزان داشتیم و آن را به فلز محتوا تبدیل کردیم.

وی ادامه داد: کشور به سمتی رفت که یکی از عوامل آن را خصوصی سازی می دانم. البته خصوصی سازی باید در کشور رخ می داد و این موضوع درست، اما شتاب در خصوصی سازی باعث شد امروز حاشیه ضرر یکی شده حاشبیه سود دیگری.

به گفته یثربی، به دلیل در اختیار داشتن انرژی ارزان، معدن و صنایع معدنی رشد کرد. اما امروز قیمت انرژی آنچنان پایین است که سرمایه گذاری در این بخش دارای ریسک بالایی است. اما از سویی دیگر اگر بخواهیم قیمت انرژی به ویژه قیمت برق را افزایش دهیم اگر پلکانی نباشد، شوکی به بازار وارد می شود که تقریبا بسیاری از صنایع از دست می رود.

وی ادامه داد: اگر انرژی نباشد ما در صنایع معدنی دچار مشکل می شویم. این آزاد سازی باید رخ دهد، اما با برنامه ریزی.

یثربی اضافه کرد: موضوع مهم آن است که آیا مهندسی معدن با توانایی بالقوه ای که دارد باید وارد حوزه انرژی شود؟ در حال حاضر سرمایه گذاری در این حوزه سود آور نیست به همین دلیل باید چاره ای اندیشید که ابتدا حاشیه سود یکی باعث ضرر دیگری نشود و کاری کنیم که با برنامه اگر روزی بخش معدن بخواهد وارد فعالیت های حوزه انرژی برای نیازهای خود شود، با مخالفت سهام داران مواجه نشود.

وی تصریح کرد: اگر روی انرژی های تجدیدپذیر سرمایه گذاری نکنیم چند سال دیگر باید به دنیا هزینه پرداخت کنیم. اگر امروز به فکر نباشیم جز فصل ۷ منشور سازمان ملل متحد قرار بگیریم. اما از سویی دیگر سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر توجیه اقتصادی ندارد.

به گفته یثربی، حوزه مهندسی معدن با پتاسیل بالایی که دارد اگر یک برنامه ریزی درست درباره قیمت انرژی صورت بگیرد و این حوزه سود آور شود، هم می توان از پرداخت جریمه بابت معاهده پاریس نجات دهیم و هم حوزه انرژی را سود آور کنیم. در کنار آن معدن و صنایع معدنی نیز از این افزایش قیمت متضرر نخواهد شد.

وی در ادامه با اشاره به حوزه زغال سنگ گفت: معادن زغال سنگ ما با مشکل همراه است به نوعی زغال سنگ کک شو دیگر اقتصادی نیست.

تغییر برنامه ها از مشکلات اصلی کشور است

سید داوود یثربی مدیرعامل سابق صندوق بازنشستگی شرکت ملی فولاد ایران و بنیانگذار شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات نیز در ادامه این نشست بیان کرد: بدون توجه به اینکه برنامه اصلی کشور چیست با سلیقه های شخصی برنامه ها تغییر کرده و این بزرگ ترین مشکل است.

وی گفت: متاسفانه تغییراتی در برنامه ها ایجاد شده که باید زمستان درباره گاز و تابستان درباره برق صحبت کنیم. برنامه های تدوینی به روز نشده و همان ها اجرا نشده است. اگر این برنامه ها به درستی اجرا شود مشکلات قابل حل خواهد بود.

یثربی تصریح کرد: آنچه که به عنوان پایه انرژی شناخته می شد، مواردی بود که در سازمان برنامه بودجه در اختیار دولت بود و سرمایه گذاری توسط آن انجام می شد. ما به عنوان بخش خصوصی می خواستیم به عنوان کسانی باشیم که از سوخت زغال حرارتی استفاده کنیم، اما امکانات در آن زمان ضعیف بود.

فولاد مبارکه و ذوب آهن حقیقتی واجب بود

محمدتقی بانکی وزیر اسبق نیرو، مدیرعامل اسبق شرکت ملی فولاد ایران و مدیر مدرسه کسب و کار تکاپو نیز در این نشست کلاب هاوسی اظهار کرد: زمانی که طرح آقای عرفانیان به مجلس رفت، آقای غفوری وزیر وقت نیرو بسیار ملتهب بود و معتقد بود نمی تواند برق این مجموعه را تامین کند. البته در آن دوره در سازمان برنامه آقای کلاهدوز و نعمت زاده می گفتند، فکر کنید وزیر قبلی تصمیم گرفته در نتیجه باید دنبال کار رفت. سازمان برنامه معتقد بود فولاد مبارکه و ذوب آهن حقیقتی واجب بود.

وی تصریح کرد: در زمینه مبارکه دکتر غفوری بسیار نگران بود. اما در مقابل آقای نعمت زاده معتقد بود باید این مجموعه راه اندازی شود.

بانکی در ادامه با اشاره به مساله انرژی در صنعت فولاد بیان کرد: انرژی یک موجودی است که به تدریج ارزش آن شناسایی شد. در دهه ۶۰ و ۷۰، هر کشور که انرژی بیشتری مصرف می کرد، پیشرفته تر بود.

وی افزود: ارزش انرژی برای بشر با زوری که با تحریم در خاورمیانه به وجود آمد صورت گرفت. در آن زمان بنده در آمریکا دانشجو بودم که گفته می شد میلیاردها میلیاردها دلار در انرژی های نو سرمایه گذاری شده و کل دنیا معتقد بود انرژی معقوله حیات است و برای متمدن بودن و صنعتی شدن باید انرژی کمتری مصرف کرد.

به گفته بانکی، کشور پیشرفته کشوری است که انرژی کمتری مصرف کند.

وی اضافه کرد: خوشبختانه انرژی در کشور ما بسیار اثر گذار است. انرژی خورشیدی از انرژی هایی است که کشور ما پتانسیل خوبی در آن دارد. امروز مشکل آن است که نرخ گذاری وزارت نیرو واقعی نیست. در زمان آقای چیت چیان سرمایه گذاری خوبی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر صورت گرفت، اما در این دوره چندان شاهد این اتفاق نیستیم.

بانکی گفت: امروز چادرملو دارای توان مالی برای سرمایه گذاری احداث نیروگاه است، اما وزارت نیرو به آنها مجوز نمی دهد. وقتی چادرملو و گل گهر به این شکوفایی رسیده اند می توان شاهد توسعه فراوانی باشیم.

وی اظهار کرد: اما چون سرمایه گذاری کم بوده مجبور به خام فروشی مواد اولیه هستند، اما این کار باید با سرمایه گذاری های مشترک با خارجی ها به محصول فرآوری شده تبدیل می شد. در واقع دلیل خام فروشی برای تامین زیرساخت ها از جمله برق است. اگر تمامی سنگ آهن را به ذوب آهن و... بدهند ریال دریافتی نمی تواند کمک حال آنها باشد. اما به طور کلی استعداد سرمایه گذاری برای انرژی را در اختیار دارند و می توانند این کار را انجام دهند. این معادن در جایی قرار دارند که انرژی خورشیدی می تواند در تولید برق به آنها کمک کند.

سیاست گذاری های دولت مناسب نیست

بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست، اظهار کرد: همه می دانیم بخش معدن و صنایع معدنی دو موضوع مهم حیاتی یعنی برق و آب را در خود جای داده است.

وی تصریح کرد: در حوزه آب متاسفانه سیاست گذاری درستی برای تامین این زیرساخت وجود ندارد. این موضوع باعث شد تا صنعت به دنبال تامین آب باشد و شاهد انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی باشیم. برق نیز از این ماجرا جدا نیست و دامن صنعت به ویژه زنجیره فولاد را گرفته است.

به گفته شکوری، در حوزه برق نه مشکل سرمایه گذاری داریم نه تولید. به نظر می رسد سیاست گذاری های دولت مناسب نیست. متاسفانه توسعه تولید برق را شاهد نبودیم. در دنیا ۸۴ درصد از انرژی های تجدیدپذیر استفاده می کنند، اما ما می توانیم از پتانسیل گاز نیز بهره مند شویم. به نظر بنده باید در حوزه برق باید به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر رفته و در کنار آن از گاز استفاده کنیم.

رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، بیان کرد: اگر مانند آب خود صنعت همت نکند در آینده مشکلات بیشتر خواهد شد.

شکوری ادامه داد: یکی از مشکلات کشور نبود استراتژی است. زمانی که استراتژی نداریم با مشکلاتی همراه می شویم. در طرح های جامع مانند طرح فولاد تمامی این نیازها دیده شده است. در نتیجه باید در زمان مشخص تامین شود، اما چون استراتژی وجود ندارد شاهد صدور مجوزها بدون کار کارشناسی هستیم. از سویی دیگر زیرساخت های لازم نیز به موقع تامین نمی شود.

وی افزود: بر اساس برنامه اگر واحدهای سنگان وارد مدار تولید شود، در زمینه حمل و نقل با مشکل همراه می شویم، زیرا استراتژی مشخصی در دستور کار نیست.

بدون انرژی صنعت از حرکت باز می ایستد

عزیزالله عصاری مدیر عامل اسبق شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات نیز در این برنامه کلاب هاوسی اظهار کرد: یکی از مشکلات ما آن است که باید برای صنعت یک پکیج کامل با هارمونی خاص در نظر گرفته شود. در واقع باید در این پکیج دورنمای توسعه کشور دیده شود.

وی افزود: مدیرانی که به دورنمای کشور توجه دارند، نظرات توسعه ای در ذهن دارند. متاسفانه کمتر با این مدیران مواجه بودیم یا اگر بودند قدرت چندانی برای تصمیم گیری در اختیار نداشتند.

عصاری تصریح کرد: در زمانی که باید حرف اول در صنعت و انرژی را بزنیم، دچار کمبودهایی شده ایم. پیچیدگی کار صنایع معدنی را همه می دانند. حرف اول در معادن را تاسیسات می زند که نیازمند انرژی بسیار است. بدون انرژی این صنعت حرکت نخواهد کرد و اگر این صنعت نباشد، صنایع پایین دستی معدن مانند فولاد شکل نخواهد گرفت.

وی گفت: گستردگی معادن در نقاط کوهستانی و بدون امکانات، بیشتر نیازمند خلاقیت و شرایط استفاده از انرژی است. بخش معدن برای زنده ماندن نیازمند تغییرات سریع تکنولوژی است. کار طاقت فرسای نیروی انسانی در معدن زبان زد است.

به گفته عصاری، در تغییرات سریع تکنولوژی نباید از صنایع معدنی غافل ماند. باید از تجهیزات پیشرفته در زمینه اکتشافات استفاده کنیم. صرفه جویی در مصرف انرژی نیز بسیار با اهمیت است و باید به آن توجه ویژه داشت.

وی تصریح کرد: موضوع دیگر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر است. در بخش معدن با توجه به اینکه حجم ذخایر محدود است، طبیعت اطراف معادن نیز ظرفیت محدودی برای جذب آلایندگی ها دارد. در نتیجه توجه به محیط زیست یکی از ویژگیهایی است که استفاده از انرژیهای سبز را الزامی می کند. اگر مشوق های لازم از سوی وزارت نیرو فراهم شود می توان شاهد حذف نیروگاه های فسیلی بود.

به گفته وی، تمام کشورهای پیشرفته آرام آرام در حال فاصله گیری از سوخت های فسیلی بوده و به دنبال سوخت های سبز هستند.

وی افزود: متاسفانه کمتر به معقوله انرژی و معدن پرداخته شده است.

عصاری بیان کرد: بر اساس رسالت شرکت توسعه و معادن فلزات بنده این افتخار را داشتم در مدت ۴ سالی که در این شرکت بودم ساختاری را طراحی و موفق شد. در ابتدا هلدینگ انرژی پویا انرژی را ایجاد کردیم و حدود هزار مگاوات در فاصله کمتر از ۳ ماه برای این هلدینگ خریداری شد. همچنین نیروگاه سمنان و شاهرود را خریداری کردیم. در کنار آن تمام زمین های اطراف را از منابع طبیعی گرفته تا مزرعه انرژی خورشیدی را احداث کنیم. در بخش معدن نیز به سراغ کنسرسیوم اکتشاف رفتیم تا حلقه مفقوده برطرف شود.

وی گفت: سیستم کک سازی ما اجازه می داد ۳۰ درصد ظرفیت را از زغال های حرارتی استفاده کنیم، در نتیجه به سراغ معدن زغال سنگ حرارتی رفتیم، اما متاسفانه نتوانستیم معدنی در اختیار بگیریم.

معدن زغال سنگ توسعه نیافته است

سعید صمدی دبیر انجمن زغال سنگ ایران نیز در ادامه این نشست کلاب هاوسی، بیان کرد: اساس و پایه مشکلات حوزه انرژی در کشور در تعیین سبد محصولات است. در واقع از سایر منابع انرژی خود را بی نصیب کردیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر تراز بازرگانی گاز در کشور ما به ویژه در ۶ ماهه دوم منفی است و مطمئن باشید اگر امروز همه بگویند مشکل برق داریم و باید به سمت احداث نیروگاه برویم پس از چند سال گاز برای تامین این نیروگاه ها نداریم.

صمدی تصریح کرد: برای تولید هر تن فولاد حدود ۶۵۰ متر مکعب گاز مصرف می شود. امروز با توجه به پایین بودن قیمت نفت، قیمت گاز نیز در کف خود قرار دارد در نتیجه با یک محاسبه ساده برای هر تن فولاد ۱۶۲ دلار برای هر تن فولاد انرژی مصرف می کنیم. در حالی که سایر رقبا به دنبال چنین مساله ای نیستند. در بخش احیا حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد فولاد دنیا با زغال سنگ تولید می شود، زیرا ارزان است. حال اگر فولادسازان به سمت زغال سنگ بیایند به ازای هر تن حدود ۶۰۰ کیلوگرم زغال سنگ استفاده می شود البته با ارتقای تکنولوژی این میزان می تواند کمتر باشد.

وی گفت: قیمت فعلی زغال سنگ حدود ۱۴۰ تا ۱۳۵ دلار و در ایران حدود ۱۰۰ دلار است. زغال سنگ می تواند صرفه جویی ۴۰ درصدی در این صنعت به همراه داشته باشد. بر همین اساس است که ترامپ استخراج زغال سنگ را افزایش داد.

به گفته صمدی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی هیچ سرمایه گذاری در حوزه زغال سنگ انجام نگرفته است. اگر معادن را با تکنولوژی جدید توسعه می دادیم امروز می توانستیم بهترین استفاده را از این ذخایر داشته باشیم. امروز هم دیر نشده و مجبور هستیم به سمت تنوع انرژی برویم. در آینده نزدیک بیش از این گاز نخواهیم داشت.

دولت جدید به سرمایه گذاری در زیرساخت ها توجه داشته باشد

حسن حسینقلی رئیس اتحادیه صادرکنندگان سرب و روی، گاز را یکی از مزیت های اصلی کشور دانست و گفت: باید تمام مصارف انرژی را به سمت گاز ببریم.

وی در این نشست کلاب هاوسی گفت: ما در سبد مصرفی ۶ درصد مازوت و ۸۰ درصد گاز داریم. قیمت برق ۱۹۲ تومان کیلوات بر ساعت است. مشکل ما این است که وزارت نیرو یا دولت برنامه ای برای تامین برق ندارد.

حسینقلی افزود: باید سرمایه گذاری برای زیرساخت ها ایجاد شود. امیدوار هستیم دولت جدید به این موضوع توجه ویژه داشته باشد.

مدیریت مصرف بهینه شود

اسدالله فرشاد مدیرعامل شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان نیز در این باره اظهار کرد: کل برق مصرفی برای تمام پتانسیل ملی در زنجیره از معدن تا محصول حدود ۵۶۰۰ مگاوات در ساعت است که نسبت به تولید کل برق کشور که درساعت الان حدود شصت هزار مگاوات است. یعنی کمتر از ده درصد کل برق تولیدی کشور را ما در این زنجیره مصرف می کنیم.

وی در این برنامه کلاب هاوسی ادامه داد: اما به لحاظ سطح اشتغال و اهمیت اقتصادی آن در سراسر کشور اشتغال پایدار ایجاد کرده ایم، البته باید مدیریت مصرف را بهینه کنیم.

وی تصریح کرد: به لحاظ آماری باید وزارت نیرو سهم هر صنعت را دقیق ارائه کند و تاثیرات اجتماعی سطح اشتغال و اهمیت اقتصادی آن صنعت را به لحاظ در آمد ناخالص ملی تبیین کند.

سرمایه گذاری در صنعت برق برای بخش خصوصی توجیه ندارد

حسین باستان زاد کارشناس اقتصادی نیز در این نشست کلاب هاوسی گفت: مزیت نسبی آن نیست که قیمت ستانده یک بخش از قیمت داده کمتر باشد. امروز صنعت برق کشور به چنین وضعیتی رسیده است. وضعیت نسبی آن است که بهره وری تولید نسبت به کالاهای مشابه در منطقه یا دنیا از مزیت قیمتی کمتری برخوردار باشد.

وی ادامه داد: با همین تعبیر اگر بپذیریم در بخش برق به طور خاص، قیمت خروجی از قیمت تمام شده کمتر است، مطالبات این صنعت افزایش پیدا می کند. در نتیجه نمی توان انتظار داشت بخش خصوصی در محصولات و تکنولوژی برق سرمایه گذاری کند.

به گفته باستان زاد، راندمان نیروگاه ها نیز پایین است. در واقع راندمان ۱۲ درصد کمتر از جهان است. اما چالش دیگر در صنعت برق، ساختار کشور به شکلی است که شدت انرژی نسبت به کشورهای منطقه بالاتر است. ما از تکنولوژی هایی استفاده می کنیم که در دنیا منسوخ شده است.

وی ادامه داد: در این شرایط برای بنگاه های اقتصادی سرمایه گذاری توجیه ندارد. بخش دولتی نیز با کسری بودجه همراه است. حال چطور می توان مشکل برق را در کوتاه مدت حل کرد.

باستان زاد گفت: اقتصاد انرژی یعنی در بورس ۵ هلدینگ نیروگاهی داریم و تمام آنها طی سنوات گذشته زیان ده بودند. یعنی انرژی و خوراک آنها یارانه ای بود، اما باید ارز ۲۲ هزار تومانی نیمایی تهیه کنند. متاسفانه  در دوره ۱۸ ماهه مطالبات را تسویه می کنند.

به گفته وی، برای بخش خصوصی ساخت نیروگاه توجیه اقتصادی ندارد. در ساختار موجود نه دولت و نه بخش خصوصی نمی توانند نیروگاه احداث کنند به همین دلیل باید زمین بازی تغییر کند.