لزوم احداث زنجیره ارزش گوهرسنگ کشور

به گزارش می‌متالز، هر چند امروز تا حدودی تکیه اقتصادی و پشتوانه اقتصاد خانواده‌ها طلا است، ولی سنگ‌های قیمتی نیز در این گروه قرار می‌گیرند. از نظر فرهنگی، ایرانیان در مقایسه با خیلی از ملیت‌های دنیا علاقه بیشتری به گوهرسنگ‌ها دارند و این نکته مربوط به گوهر در اقتصاد داخلی و خارجی (ارزآوری) کشور قابل توجه است.

از سوی دیگر خصوصیاتی مانند، بازار مصرف پر جمعیت داخلی و منطقه‌ای، وجود منابع گوهرسنگ‌های متنوع در کشور، وجود منابع متنوع و بسیار غنی در کشور‌های هم ریشه و هم فرهنگ، چون افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، وجود نیروی کار جوان و خلاق، کم هزینه‌بودن راه‌اندازی کارگاه‌های تولید و پردازش از نظر؛ ماشین‌آلات و فضای لازم، سادگی و آسانی از نظر حجمی، وزنی، نگه‌داری، حمل ونقل و جابجایی، ارزش افزوده بالا، فراگیری آسان این صنعت، همه و همه دلایل مناسبی برای تغییر رویکرد و تمرکز توجه سرمایه گذاری در این بخش از ذخایر زیر زمینی کشور است.

هدف از تدوین طرح توجیهی اقتصادی احداث زنجیره ارزش گوهرسنگ کشور تحلیل و ارائه‌ی دلایل شفاف برای سرمایه گذاری در زنجیره ارزش این ماده معدنی در کشور می‌باشد.

خلاصه طرح

طبق بررسی‌های تیم تحقیقاتی، معدنی شهید خوشنویس که بر روی اسناد بالا دستی توسعه گوهرسنگ کشور و همچنین حلقه‌های اجرایی زنجیره ارزش مربوطه شامل؛ معدن (از ثبت تا بهره برداری)، صنایع معدنی، صنعت و بازرگانی گوهرسنگ‌ها انجام شده است، نتایج ذیل حاصل گردید؛

۱- نیاز به یک بازنگری در سیاستگذاری بخش معدن کشور در حوزه‌ی گوهرسنگ‌ها غیر قابل انکار است.

۲- با توجه به نبود یک چشم انداز اصولی در این حوزه و در سنوات گذشته، زیر ساخت‌های لازم برای پیاده سازی زنجیره ارزش وجود نداشته و این موضوع کار تحقق طرح را با مشکل روبرو خواهد کرد.

۳- در طرح اقتصادی کلان مربوطه می‌بایست تمام زیرساخت‌های لازم برای تک تک حلقه‌های زنجیره ارزش دیده شده و اجرایی شود.

۴- حذف حلقه‌های واقعی و مغفول مانده مانند؛ اکتشاف و بازرگانی خارجی، باعث غیر واقعی شدن طرح اقتصادی در این حوزه می‌شود که موجب تشکیل سراب موفقیت در رقابت با رقبای خارجی خواهد شد.

۵- نتایج مقایسه‌ی نرخ بازگشت سرمایه در ۵ حالت سرمایه گذاری، در مثال آورده شده در این طرح (گوهر سنگ فیروزه) لزوم و اهمیت اجرای حلقه بازرگانی خارجی و بحث خطیر برندسازی را نشان می‌دهد.

۶- پیوست‌های جذاب طرح مانند پیوست اجتماعی (ظرفیت اشتغال، تاثیرات فرهنگی و حفظ کیان خانواده، مهاجرت معکوس و ...) این طرح را از طرح‌های معدنی و اقتصادی دیگر متمایز می‌نماید.

۷- در این طرح تمام اقدامات مربوط به استراتژی‌های مربوط به اهداف سند چشم انداز ماده معدنی فوق احصا شده است.

۸- در این طرح برای فروش محصول صنعتی (گوهرسنگ جواهری) در خارج از کشور واحد ارزش (به طور متوسط) به ازای هر گرم ۱۰۰ دلار ارزش گذاری شده است که ۱۰ درصد متوسط قیمت فروش گوهرسنگ‌های ایرانی در خارج از کشور می‌باشد.

۹- در صورت تحقق زنجیره ارزش در کشور، تراش گوهرسنگ‌های کشور‌های دیگر همچون افغانستان سود‌های کلانی را بدون سرمایه گذاری در حلقه‌های قبلی مربوطه از زنجیره ارزش مختص آن‌ها عاید کشور خواهد نمود که ارزآوری چندین برابری را به ارمغان خواهد آورد (برای مثال تراش در صورت ایجاد حلقه‌ی صنعت یا همان تراش جواهری گوهرسنگ‌ها در کشور بدون نیاز به سرمایه گذاری در حلقه‌های قبل مانند اکتشاف، بهره برداری و صنایع معدنی، تنها با تراش گوهرسنگ‌های کشور افغانستان سود سرشار چند صد برابری عاید کشور خواهد نمود).

۱۰- مهمترین بخش کیفی زنجیره که در ظاهر بسیار هزینه بر است بخش تحقیق و توسعه است که شامل؛ ایجاد سازمان استاندارد، تاسیس پژوهشکده و مرکز تحقیقات، تاسیس خانه گوهر، برندسازی، آموزش، رسانه، تبلیغات و برپایی نمایشگاه و ... می‌باشد. این بخش تاثیر بسزایی بر روی توسعه اقتصادی زنجیره خواهد داشت.

۱۱- با توجه به بررسی‌های اولیه کارگروه، تعداد ۱۳۰ نقطه امید بخش در کشور و در محدوده ۳۱ استان برای سرمایه گذاری پیش بینی شده است.

۱۲- در فاز اول تا پایان سال ۱۴۰۲ "حلقه‌های بازرگانی" و "تحقیق و توسعه" برای ۳۱ استان تعبیه شده است که در فاز‌های بعدی بر اساس ظرفیت نقاط پروژه محور، قابل توسعه و افزایش خواهد بود.

۱۳- زیر شاخه‌های حلقه‌های زنجیره ارزش در این طرح کاملا واقعی و بر اساس استاندارد‌ها و قیمت‌های جدید ترسیم شده اند. سرمایه گذار در انتخاب و تغییر آن‌ها مختار است.

۱۴- در جداول و جزئیات طرح، شاخه‌هایی از حلقه‌ها که تجربه اجرایی ثبت شده در کشور نداشته اند، اعداد یا آیتم‌های مواد دیگر معدنی مشابه جایگزین شده است که قابل اصلاح می‌باشد (مثال؛ حفاری‌های نیمه عمیق اکتشافی یا روش آتشباری در بهره برداری معدن).

۱۵- در این طرح، نتایج و بازگشت سرمایه ۵ نوع زنجیره ارزش با یکدیگر مقایسه شده است که خلاصه زنجیره‌ی فیروزه آن بدین شرح است؛

بهترین زنجیره از نظر بازگشت سرمایه زنجیره شماره ۳ (معدن، صنایع معدنی صنعت) با ۱۴۳ درصد بازگشت سرمایه در ۸ ماه و زنجیره شماره ۵ (زنجیره کامل تا بازرگانی خارجی) با ۱۶۹ درصد بازگشت و زمان ۶ ماهه می‌باشند که نشان از اهمیت نقش گوهرتراشی جواهری و بازرگانی خارجی آن دارد.

در ذیل خلاصه‌ای از آنالیز انجام شده و میزان سرمایه گذاری لازم برای تحقق این طرح اقتصادی به تفکیک حلقه‌های زنجیره ارزش و تفکیک فاز (اول و دوم) اجرای آن آمده است.

نکته:

دلیل اختلاف فاحش ارزش سرمایه گذاری بین معدن و دو حلقه بعدی این است که زیر ساخت‌های اصلی مورد نیاز برای ایجاد زنجیره ارزش، در حلقه اول دیده شده است که تا ۲۰ درصد قابل انتقال به حلقه‌های بعدی می‌باشد و در مجموع، ارزش سرمایه گذاری زنجیره، ثابت خواهد بود و تنها از حلقه‌ای به حلقه دیگر منتقل خواهد شد.

منبع: کارگروه تحقیقاتی معدنی شهید حسام خوشنویس