چشم‏‏‌انداز صادرات سیمانی‏‏‌ها

به گزارش می‌متالز، پس از ۱۰۹ سال از شروع تولید تجاری این محصول، در تاریخ ۸ دی ۱۳۱۲ سیمان پرتلند در ایران با بهره برداری از اولین کوره سیمان با ظرفیت ۱۰۰ تن در روز در شرکت سیمان ری آغاز شد و اکنون پس از ۸۹ سال فعالیت صنعت سیمان، ۷۸ شرکت زیر نظر ۶ هلدینگ اختصاصی با ظرفیت اسمی حدود ۹۰ میلیون تن مشغول تولید سیمان در اقصی‌نقاط کشور هستند. برخی از این شرکت‌ها علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور در طرح‌های عمرانی، با صادرات سیمان و ورود ارز به کشور در توسعه اقتصادی کشور نیز سهم دارند. سه‌ماده اولیه‎ آهک، خاک رس و گچ نقش اصلی را در تولید این محصول استراتژیک ایفا می‌کنند. اما عمر کوتاه ۹۰ روزه سیمان، فساد و عدم‌نگهداری طولانی مدت آن، اهمیت محصولی میانی به نام کلینکر را که قبل از افزوده‌شدن گچ از کوره سیمان پزی حاصل می‎شود، افزایش داده و درصد قابل‌توجهی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده است.

با افزایش طرح‌های عمرانی در دولت دهم، ظرفیت تولید سیمان نیز به‌عنوان یکی از نهاده‎های تولید اصلی صنایع عمرانی در کشور افزایش یافت. این افزایش ظرفیت در صنعت سیمان به توسعه صادرات کشور و ورود سیمان تولید ایران به کشور‌های دیگر منجر شد. لازم به ذکر است با توجه به قیمت سوخت و پایین‌بودن قیمت سیمان نسبت به وزن آن، حمل سیمان در فواصل دورتر و بیش از شعاع ۳۰۰ کیلومتری از محل عرضه سیمان، صرفه اقتصادی ندارد؛ بنابراین شرکت‌های سیمانی فعال در شهر‌های مرزی کشور سهم بیشتری از صادرات کشور را به خود اختصاص داده اند. با بررسی روند صادرات سیمان در سال‌های اخیر، مشاهده می‌شود با کاهش طرح‌های عمرانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم و کاهش تقاضا در سطح کشور، کاهش تولید و کاهش مازاد عرضه به کاهش صادرات سیمان طی هشت‌سال اخیر منجر شده است؛ به طوری که آمار صادرات ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰ در مقایسه با آمار صادرات سال ۱۳۹۲، ۲۲‌درصد کاهش یافته است.

قزاقستان، روسیه، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، سومالی، عمان، قطر، کویت و عراق از مهم‌ترین مقاصد صادراتی سیمان در ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰ بوده اند که در این بین افغانستان (۲۰ درصد) بیشترین سهم صادرات سیمان ایران را به خود اختصاص داده است. عدم‌نیاز به تکنولوژی خاص و سهولت تبدیل کلینکر و گچ به سیمان و نگهداری آسان و طولانی مدت کلینکر تا دو سال، صادرات کلینکر را نیز با سیمان همراه کرده است، تا حدی که طی سه‌سال اخیر میزان کلینکر صادرشده از میزان سیمان صادرشده پیشی گرفته است. بهره برداری از کارخانه آسیاب سیمان ارض العماره با ظرفیتی بالغ بر ۸۰۰‌هزار تن (در سال) در شهر میسان عراق توسط هلدینگ سیمان فارس و خوزستان (سفارس) علت اصلی افزایش صادرات کلینکر طی سه‌سال گذشته است. مهم‌ترین مقاصد صادراتی کلینکر در ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰ عبارتند از: عراق، کویت، بنگلادش، هند، امارات و عمان که در این بین ۴۳‌درصد کلینکر صادرشده به عراق راه یافته است. در ترکیب صادرات ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰، حدود ۷۲‌درصد کلینکر، ۲۱‌درصد سیمان خاکستری و ۷‌درصد انواع دیگر سیمان از جمله سیمان سفید، پزولانی و... از مرز‌های زمینی، دریایی و هوایی کشور خارج شده که بالغ بر ۲۷۰ میلیون دلار ورود ارز به کشور را به همراه داشته است. در واپسین روز‌های سال ۱۴۰۰ کلینکر با قیمتی بین ۲۳ تا ۲۶ دلار و سیمان بین ۱۹ تا ۴۰ دلار در مرز‌های مختلف ایران معامله شد. حائز اهمیت است که کلینکر به‌جز مصرف در کارخانه‌های تولید سیمان، کاربرد دیگری ندارد و به صورت عمومی عرضه نمی‌شود.

سهم بازار سرمایه از صادرات سیمان و کلینکر

شرکت سیمان تهران (ستران) و سیمان شمال (سشمال) اولین شرکت‌های تولیدکننده سیمان هستند که هر دو در سال ۱۳۴۷ اندکی پس از آغاز فعالیت بورس اوراق بهادار تهران (در ۱۵ بهمن سال ۱۳۴۶) به بازار سرمایه ایران راه یافتند. در حال حاضر از بین ۷۸ شرکت فعال در صنعت سیمان، سهام ۲۸ شرکت در بورس اوراق بهادار تهران و ۱۰ شرکت در فرابورس ایران عرضه شده است و چهار شرکت سیمان‌آبیک (سآبیک)، سیمان فیروزکوه (سفیروز)، سیمان سفید شرق (سفید) و سیمان اردستان نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده‌اند، اما عرضه اولیه آن‌ها هنوز صورت نگرفته است. از بین ۶ هلدینگ اختصاصی سیمان نیز، سهام چهار شرکت سیمان‌فارس و خوزستان (سفارس)، سرمایه‌گذاری سیمان تامین (سیتا)، توسعه سرمایه و صنعت غدیر (سغدیر) و سرمایه‌گذاری توسعه صنایع سیمان (سیدکو) در بازار سرمایه عرضه شده است. سهم صادرات سیمان در میان شرکت‌های بورسی که فاصله کوتاه تری با حاشیه مرزی کشور دارند، بیشتر از سهم شرکت‎هایی است که از مرز‌های کشور دورترند.

در ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰ در بین ۳۳ شرکت بورسی که فعالیت تجاری خود را به خارج از مرز‌های ایران گسترش داده اند، هشت‌شرکت با نماد‌های «ساربیل»، «سدور»، «سغرب»، «سکرد»، «سهگمت»، «سیلام» (در محدوده غرب)، «سبهان» و «سفانو» (در محدوده جنوب) صرفا صادرات کلینکر؛ ۱۰ شرکت با نماد‌های سبزوا، «سبجنو»، «سشرق»، «سجام»، «سقاین»، «سباقر» (در محدوده شرق)، «سلار» و «سفار» (در محدوده جنوب)، «سفاروم» (در محدوده غرب) و «سرود» (در محدوده شمال) صرفا صادرات سیمان؛ ۱۵ شرکت با نماد‌های «ساراب»، «ساروج»، «سخوز»، «سدشت»، «سمتاز»، «سنیر»، «سهرمز» (در محدوده جنوب)، «ساروم»، «سصوفی»، «سکارون» (در محدوده غرب)، «ساوه»، «سپاها»، «سصفها» (در محدوده مرکز)، «سخاش» (در محدوده شرق) و «سمازن» (در محدوده شمال) نیز صادرات هر دو محصول را داشته اند. در ۱۱ ماه نخست سال ۱۴۰۰ حدود ۶۳‌درصد از صادرات کلینکر و ۶۲‌درصد از صادرات سیمان کشور توسط شرکت‌های بورسی صورت پذیرفته است. همچنین شرکت‌های بین‌المللی ساروج بوشهر (ساروج)، سیمان سپاهان (سپاها) و سیمان خوزستان (سخوز) به ترتیب بیشترین سهم را در صادرات ۷۲ درصدی کلینکر داشته اند.

چشم انداز صادرات سیمان و کلینکر در آینده

رقم قابل‌توجه صادرات سیمان و کلینکر در سال‌هایی که کشور به دلیل تحریم‌ها با محدودیت و منع بیشتر صادرات مواجه بود، اهمیت نقش سیمان در طرح‌های عمرانی و توسعه آبادی کشور‌ها را بیان می‌کند. آینده صادرات محصولات صنعت سیمان به عوامل سیاسی ایران و عوامل اقتصادی کشور‌های مقصد وابسته است. افزایش طرح‌های عمرانی در کشور‌های مقصد، به‌ویژه افغانستان و عراق، افزایش صادرات سیمان و کلینکر را به ارمغان خواهد داشت. از طرفی احداث کارخانه تولید سیمان در این کشور‌ها ریسک کاهش صادرات سیمان را به دنبال دارد، اما احداث کارخانه‌های آسیاب که تولید کلینکر ندارند، می‌تواند بر بهبود صادرات کلینکر موثر باشد. بهبود روابط سیاسی ایران با کشور‌های دیگر نیز از عواملی است به توسعه صادرات محصولات سیمانی منجر خواهد شد. عرضه سیمان در تالار صادراتی بورس‌کالا از دیگر پارامتر‌هایی است که نوید توسعه صادرات سیمان در آینده نزدیک را به همراه دارد.

فروغ ذکایی/ تحلیلگر بازار سهام

منبع: دنیای اقتصاد