مقابله با خام فروشی معادن خراسان شمالی نیازمند نگاه ویژه دولت

به گزارش می‌متالز، ۶۸ ماده معدنی در کشور شناسایی شده است که ۲۸ مورد آن در خراسان شمالی نیز یافت می‌شود؛ استانی که با توجه به گستره و جمعیت کمتر آن در مقایسه با سایر استان‌های کشور باید از نظر درصد بهره‌مندی از مواد معدنی در جایگاه بالایی قرار داشته باشد.

با وجود این منابع زیرزمینی سالانه فقط پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تن ماده معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج می‌شود و از ۲۵۰ معدن ثبت شده، کمتر از نیمی از آن‌ها فعال و مابقی غیرفعال است.

کارشناسان اقتصادی خراسان شمالی نیز معتقدند که سرمایه گذاری بخش خصوصی راه نجات معادن خفته و حذف دلالان و واسطه گران است و لازمه آن را هم ارایه تسهیلات و همکاری بانک‌های استان عنوان می‌کنند.

اما بهره‌مندی از این ظرفیت نیازمند ورود جدی دولت است؛ اینک این وظیفه مهم و اساسی بر عهده دولت سیزدهم بوده تا با ورود و جذب سرمایه گذار بتواند اشتغال و معیشت مردم استان محروم خراسان شمالی را متحول کند.

حال که خراسان شمالی روز پنجشنبه (دوم تیرماه) میزبان آیت الله رییسی رییس جمهور مردمی و جهادی دولت سیزدهم است نیاز به بررسی این گره‌های اقتصادی این خطه از شمالشرق کشور است که باید مطرح و چاره اندیشی شود.

چوب حراج به منابع زیرزمینی

خام فروشی معادن موضوعی است که این روز‌ها در میان صنعتگران و اقتصاددانان خراسان شمالی به وفور شنیده می‌شود و این حراج منابع زمینی اگرچه در این استان امری بدیهی تفسیر می‌شود، ولی استفاده از واژه خام فروشی برای مواد و محصولات مختلف جای تامل دارد.

خراسان شمالی بر اساس گزارش مرکز آمار ایران دارای پایین‌ترین درآمد در بین استان‌های کشور است و بشدت نیاز به برنامه ریزی برای استخراج این گنج خدادادی را دارد.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این باره گفت: براساس آمار سالانه حدود ۱۰ هزار تن سنگ مرمریت ساختمانی در این استان تولید می‌شود که ۷۰ درصد از این مواد معدنی به صورت خام به کشور‌های چین، ایتالیا و برخی استان‌های کشور صادر می‌شود.

علی اصغر رضازاده ضعف سرمایه گذاری را مهمترین چالش پیش روی معادن این استان بیان کرد و اظهار داشت: خام فروشی مواد معدنی به خصوص سنگ‌های تزیینی باعث شده تا سود ناشی از ارزش افزوده این مواد معدنی به سود خریداران خارجی و ایرانی برود.

وی یکی از دلایل اصلی این موضوع را عدم صرفه اقتصادی در استخراج مواد معدنی در استان را با وجود پتانسیل موجود ناشی از خام فروشی دانست و خواهان ایجاد بستر مناسب برای سرمایه گذاری خصوصی و یا دولتی در این حوزه شد.

وی نمونه واحد‌های معدنی غیر فعال این استان از جمله معادن باریت در راز و جرگلان و کلسیت در مانه و سملقان اعلام کرد که به دلیل نبود سرمایه گذار غیر فعال است.

معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به استقرار تنها واحد تولید پودر آلومینا ایران در شهرستان جاجرم خاطرنشان کرد: سرمایه گذاری مناسبی در این واحد معدنی انجام شد به گونه‌ای توانست تحول بزرگی را در اقتصاد استان ایجاد کند، بنابراین باید به سمتی پیش رویم که سرمایه گذار را با تسهیلات بانکی به سمت بهره برداری از معادن استان هدایت کنیم.

هزارتوی جذب سرمایه گذار

رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این باره بر ضرورت آماده سازی معادن استان تاکید کرد و گفت: با آماده سازی و انجام مطالعات دقیق در معادن می‌توانیم زمینه جذب سرمایه گذاران را در استان فراهم کنیم.

مهدی سجادی عنوان کرد: سازمان توسعه و نوسازی معادن و سازمــان توسعـه و نوســـازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) تنها سرمایه گذاری است که وارد استان شده و در معدن آلبلاغ سرمایه گذاری کرده و باید از این فرصت استفاده کرد و این سرمایه گذار را مجاب به سرمایه گذاری در سایر معادن استان کرد.

سجادی افزود: امروز در شرایط تحریم‌های ناجوانمردانه دشمن و مشکلات گوناگون خارجی، نباید با موانع ایذایی داخلی از جمله بخشنامه‌های متعدد به بی ثباتی بازار دامن بزنیم.

وی گفت: تحریم‌ها، تمام ماجرا و فشار بر پیکره بخش معدن در سال‌های گذشته نبود، بلکه سیاست گذاری‌هایی نظیر وضع عوارض بر صادرات مواد معدنی، مشکلات گمرکی در واردات ماشین آلات و تجهیزات، افزایش حقوق دولتی و بهره مالکانه معادن نیز وضعیت مطلوبی برای جامعه معدنی کشور ایجاد کرد.

رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی بیان کرد: اکنون بیشتر معادن ما دارای ماشین آلات فرسوده هستند و یا اینکه بیل مکانیکی و لودر را اجاره می‌کنند و باید شرایطی فراهم شود تا تسهیلات لازم را برای خرید ماشین آلات در اگذاران قرار گیرد.

وی با بیان اینکه خراسان شمالی دارای ۲۵۳ معدن که ۵۰ درصد از این تعداد غیرفعال است، افزود: عمده مواد معدنی بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب که برداشت می‌شود به صورت خام در سایر استان‌ها به فروش می‌شود.

سجادی با بیان اینکه معادن کلسیت و هماتیت استان غیرفعال است گفت: هشت معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان داریم که به صورت نیمه فعال مواد اولیه صنعت رنگسازی و حفاری نفت را تولید می‌کند و عملا هیچ سودی از حاصل ان در استان هزینه نمی‌شود.

وی سنگ آهن هماتیت را از دیگر ذخایر استان عنوان کرد و ادامه داد: این ذخیره معدنی بعنوان مواد اولیه سیمان در استان وجود دارد درحالی که کارخانه سیمان بجنورد این ماده اولیه را از معادن نیشابور و سمنگان خواف در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی تامین می‌کند.

رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی بیان کرد: کارخانه سیمان بجنورد سالانه حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تن هماتیت مصرف می‌کند و با احتمال دلالی و واسطه گری این ماده اولیه را از سایر استان‌های دیگر تهیه می‌کند.

وی در مورد پتانسیل‌های فرآوری معدنی در خراسان شمالی گفت: این استان ظرفیت کارخانه تولید پودر میکرونیزه از مواد اولیه باریت و تولید مواد بتنی سبک از خاک صنعتی سبک در شهرآوا را دارد که تنها نمونه‌ای از ظرفیت‌های فرآوری معدنی در استان است.

وی ادامه داد: این استان سرزمینی از سنگ مرمریت است، ولی ۴۰ تا معدن این سنگ با ارزش در استان تعطیل است و تنها با راه اندازی چند سنگبری بزرگ در استان حداقل می‌توانیم نیاز استان را تامین کنیم.

ارایه تسهیلات برای جذب سرمایه گذار

رییس گروه مطالعات اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان شمالی نیز در ادامه کاهش ارزش ملی پول را دلیل خام فروشی مواد معدنی دانست و گفت: بر اساس تئوری‌های اقتصادی وقتی که پول ملی ارزش خود را از دست می‌دهد صادرات نیز به تبع آن افزایش می‌یابد که این روش اقتصادی را رشد قهقرایی می‌نامند.

حسن قلیزاده افزود: در روش قهقرایی بهای تمام شده کالای داخلی در برابر کالای مشابه خارجی کاهش و به این تناسب صادرات افزایش می‌یابد و مشکلی که در این روش وجود دارد این است خام فروشی برای معدنکاران بازده اقتصادی بیشتری از فرآوری دارد و در این مواقع سرمایه گذار تمایلی به سرمایه گذاری در این بخش ندارد.

وی افزود: مواردی از سرمایه گذاران وجود دارند که در این شرایط سخت اقتصادی با سرمایه شخصی و با وجود کاهش ارزش پول ملی مواد معدنی را فرآوری می‌کنند، ولی برای رونق بیشتر باید مشکل تامین مالی سرمایه گذاران در این حوزه را تقویت کرد.

این کارشناس اقتصادی در ادامه معرفی ظرفیت‌های معدنی استان را عامل مهمی در تقویت انگیزه برای سرمایه گذاری در این حوزه عنوان کرد و گفت: ۷۵ طرح سرمایه گذاری در استان شناسایی شده و در درگاه سرمایه گذاری با هدف معرفی فرصت‌های تولیدی بارگذاری و آماده ارایه به بخش خصوصی است که ۱۰ طرح از این میزان در حوزه معادن است.

وی بیان کرد: ارایه تسهیلات در کنار معرفی ظرفیت‌های معدنی می‌تواند چرخ اقتصادی این حوزه را فعال‌تر کند و باید در این زمینه فعالیت بیشتری انجام داد.

معدن آلبلاغ نمونه بارز خام فروشی

در حوزه معادن خراسان شمالی بی تدبیری، ناهماهنگی و نبود مدیریت صحیح و خام فروشی نمونه بارزی دارد و آن معدن آلبلاغ در شمال شرقی اسفراین است؛ معدنی که سال هاست در تیتر یک اخبار استان بوده، اما مسوولان برای احیای آن کاری از پیش نمی‌بردند و این ثروت بومی مدت‌ها خام فروشی می‌شد.

ماجرای آلبلاغ به آنجا باز می‌گردد که عده‌ای از اهالی منطقه از ارزش سنگ‌های آن باخبر شده و به صورت غیرمجاز اقدام به برداشت آن می‌کنند و پیوسته این روند رونق می‌گیرد و کارگران برای امرار معاش به این منطقه صعب العبور رفته و با حفر تونل‌های کوچک و بزرگ مواد معدنی سرب و روی را استخراج کرده و در همان حوالی به دلالان می‌فروختند؛ دلالان نیز سنگ‌های معدنی را به استان‌های غربی برده و در اختیار صنایع بزرگ قرار می‌دادند.

قیمت خریداری سنگ‌ها آنقدر بالا بود که روز به روز بر تعداد افراد حاضر در معدن رها شده؛ افزوده و در این بین ۶ نفر نیز جان خود را در زیر آوار تونل‌های غیر مجاز از دست دادند.

این روند ادامه داشت تا اینکه پس از کش و قوس‌های فراوان سازمان ایمیدرو موظف به حفظ و نگهداری، مطالعه و اکتشاف از این معدن با ارزش شد، اما این سازمان نیز به وظیفه و وعده‌های خود پایبند نبود و به این ترتیب معدن آلبلاغ اسفراین همچنان به حال خود رها شده بود و دلالان در محل جولان می‌دادند.

در نهایت بر اثر یک اختلاف بین برداشت کنندگان تیراندازی صورت گرفته و یک نفر جان خود را از دست می‌دهد و این حادثه مسوولان را مجاب می‌کند تا حفاظت از معدن را جدی‌تر در دستور کار قرار دهند.

اکنون حفاظت از منطقه در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) قرار گرفته است، اما مشخص نیست مردم چه زمانی می‌توانند طعم ایجاد اشتغال در این معدن بزرگ و عظیم را بچشند.

طبق گفته فرماندار اسفراین بناست سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران کار مطالعات اکتشافی بر روی معدن سرب و روی آلبلاغ و احداث جاده دسترسی و سرمایه گذاری در بخشی از صنایع پایین دست این معدن را انجام دهد.

مسلم نوری افزود: اکنون ایمیدرو کار حفاظت این معدن را برعهده دارد و فعالیت‌های مطالعاتی مقدماتی و تکمیلی توسط این هلدینگ اقتصادی در حال انجام است و استئلام محیط زیستی دریافت و در حال احداث جاده دسترسی به معدن هستند.

وی بدون اشاره به زمان بهره برداری و میزان سرمایه گذاری ایمیدرو از آلبلاغ عنوان کرد: اکنون زیرساخت‌های این معدن در حال آماده سازی است و سرمایه گذاران زیادی متقاضی فعالیت در بخش فرآوری صنایع پایین دستی این معدن هستند.

نمونه‌ای موفق از فرآوری سنگ

فرآوری سنگ‌های تزیینی تنها نمونه موفق فرآوری سنگ در خراسان شمالی است که جوانی کارآفرین با هزینه شخصی توانسته تا با خرید ۶ دستگاه سنگبری سنگ‌ها را صیقل دهد و باب سلیقه مردم وسایل تزیینی را تولید و به بازار عرضه کند.

محمود نوری کارآفرین و تولید کننده این واحد فرآوری است که قبل از این در تولید ماسک با توجه به نیاز بازار فعالیت می‌کرد و چند ماهی است که سرمایه گذاری در حوزه سنگ را آغاز کرده است.

وی در مورد نحوه سرمایه گذاری در معدن گفت: تنها واحد فرآوری سنگ در استان هستیم که فعالیت خود را با هزینه شخصی و سرمایه گذاری ۸۰ میلیارد ریال با خرید ۶ دستگاه سنگبری فعالیت خود را از سه ماه قبل آغاز کردیم.

این کارآفرین افزود: سنگ‌های مرمر بعد از استخراج از معدن، برش و صیقل می‌دهیم و این سنگ‌های خام را تبدیل به گلدان، وسایل تزیینی منزل و نرده‌های ساختمانی می‌کنیم.

وی در مورد حاشیه سود این فعالیت جدید در حوزه معدن خراسان شمالی نیز بیان کرد: به طور یقین هر فعالیت فرآوری شده از مواد خام حاشیه سود ایمنی را برای تولید کننده دارد و سود چند برابر می‌شود، ولی از آنجایی که حدود ۲ ماه است فعالیت را آغاز کرده ایم و محصول را به بازار عرضه نکرده ایم برآوردی دقیقی از سود در این واحد فرآوری ندارم.

وی که دل پری از مسوولان داشت و از نحوه حمایت آن‌ها گلایه کرد و گفت که علی رغم قول مساعد مسوولان برای تامین برق و جاده دسترسی به معدن با گذشت ۲ سال هنوز این مشکلات برطرف نشده است اگرچه از تولید کنندگان حمایت مالی نمی‌شود حداقل حمایتی که در توان دارند، انجام دهند.

این استان سرزمینی از کانی‌های مرمریت، بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب است که سنگ مرمریت عمده این ثروت خفته را تشکیل می‌دهد و به عقیده کارشناسان با سرمایه گذاری اندک می‌توان این معادن را فعال و فرآوری کرد و تنها کافیست تا سرمایه گذارانی را جذب کرد و با خرید چند دستگاه سنگبری به حاشیه سود بهتری دست یافت.

خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و این پهنه دارای ۲۵۰ معدن است که نیمی از این معادن غیرفعال و میزان سرمایه گذاری توسط معدنکاران استان یکهزار و ۳۴۰ میلیارد ریال است.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خراسان شمالی