نفوذ موریانه‌ای مافیا در واردات ماشین آلات معدنی/ فرسودگی ناوگان؛ بن‌بست معادن ایران

به گزارش می‌متالز، معدنداران به طور مستمر از فرسودگی ماشین آلات معدنی اظهار نارضایتی می‌کنند و وزارت صنعت، معدن و تجارت هم گاهی از صدور مجوز ورود شماری از این ماشین‌ها خبر می‌دهد. در این بین محمد فاطمی، رئیس انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین، گروهی از معدن‌کاران، به‌ویژه خانه معدن را مقصر اصلی کمبود ماشین‌آلات معرفی می‌کند و آن‌ها را به سودجویی از رانت کلانی که در واردات ماشین آلات معدنی وجود دارد متهم می‌کند. مشروح گفتگو با او را در ادامه می‌خوانید.

چرا معدن‌داران به‌طورپیوسته از فرسودگی ماشین آلات معدنی گله‌مندند؟ آیا با وجود تقاضای مستمر معدنداران برای این دستگاه‌ها بهتر نیست وزارت صمت انعطاف بیشتری در واردات تشان دهد؟

مشکل عملکرد وزارت صمت نیست؛ مشکل این است که شماری از معدنداران به دلیل سود شخصی منافع ملی را زیر پا می‌گذارند. متاسفانه معدنداران همچون موریانه به جان معادن افتاده‌اند. در حال حاضر معدنداران و به‌طور ویژه اعضای خانه معدن درخواست ثبت سفارش برای ورود ماشین آلات معدنی با عمر ۱۰ سال را دارند. آن هم به این دلیل که در واردات این‌گونه ماشین‌ها رانت مالی کلانی خوابیده است.

معدن‌داران دستگاهی که به طور مثال ۱۰۰ هزار دلار ارزش دارد را وارد می‌کنند و، چون ماشینی با این عمر بدون تبعیت از هیچ مرجعی می‌تواند قیمت‌گذاری شود، به همین دلیل این فرصت را به معدندار می‌دهد که قیمتی بیشتر از قیمت خرید واقعی را در فاکتور خرید ثبت کنند. با این حربه هم مالیات کمتری بپردازند و هم با ارزی که از دولت می‌گیرند مابه‌التفاوت این رقم را پر می‌کنند.

چه ایرادی در واردات ماشین آلات معدنی با عمر ۱۰ سال وجود دارد؟

این ماشین‌ها کارآیی ندارند. امروز عمر ناوگان ماشین آلات معدنی ایران به گفته خانه معدن و مقامات مسوول ۱۷ سال است، با ورود ماشین‌هایی با عمر ۱۰ سال و استفاده از آن‌ها در معادن کشور عمر ناوگان را نمی‌توان پایین آورد و بهره‌وری را بالا برد.

در حال حاضر معدنداران سفارش ورود ماشین‌های چندساله را می‌توانند ثبت کنند؟

اگر معدنداران درخواست ثبت سفارش برای ورود ماشین آلات معدنی پنج سال و پایین‌تر را داشته باشند، می‌توانند بی‌نیاز از کسب مجوز و آزادانه ثبت سفارش را در وزارت صمت انجام دهند و هر تعداد ماشین بخواهند وارد کنند. وزارت صمت هم به‌خوبی از بازی واردات ماشین‌های با عمر ۱۰ سال آگاه است و تلاش دارد این مطالبه را کج‌دار و مریز پیش ببرد و عمر ماشین‌هایی که سفارش آن‌ها در وزارت صمت ثبت می‌شود را به هشت سال و پنج سال کاهش دهد.

شما گفتید ماشین‌های با عمر ۱۰ سال و بالاتر کارایی ندارد، این موضوع را شفاف می‌کنید؟

کشور‌های تولیدکننده دی‌اکسیدکربن از سال ۲۰۲۵ میلادی باید در ازای دی‌اکسیدکربنی که تولید می‌کنند به سازمان ملل جریمه بپردازند. به همین دلیل معدنداران در کشور‌های توسعه‌یافته در تلاش برای برقی‌سازی ناوگان ماشین آلات معدنی هستند.

این تغییر هزینه گزافی را به معدنداران تحمیل می‌کند، اما این کمک را هم دارد که آن‌ها از جریمه تولید کربن فرار کنند. ایران با ورود ماشین آلات معدنی که معدنداران بزرگ جهان آن را از رده خارج می‌کنند تبدیل به زباله‌دان ماشین آلات معدنی می‌شود.

همچنین براساس استاندارد‌های جهانی ماشین آلات معدنی باید ۲۲ ساعت در شبانه‌روز کار کنند. آن دو ساعت باقی‌مانده هم به دلیل تعویض شیفت کار نمی‌کنند. در پی این حجم از فعالیت ماشین باید هر ۱۵ هزار ساعت به طور کامل بازسازی شود. صرف این هزینه برای بازسازی ماشینی که پنج سال از عمر آن می‌گذرد، در کشور‌هایی که معادن آن‌ها پیشرفته است از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست. چون در ۲۲ ساعتی که ماشین مشغول به کار است با بیشترین قدرت از آن کار کشیده می‌شود و ماشین بیشترین فشار را تحمل می‌کند.‌

نمی‌توان از طریق بازسازی ماشین آلات معدنی را به چرخه بازگرداند؟

بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی این ماشین پس از سه بار بازسازی کلی دیگر ارزش باز و بسته شدن ندارد، در نتیجه در پنج سال نخست، عمر مفید ماشین از آن گرفته می‌شود.

در چنین شرایطی معدنداران ما ماشین آلات معدنی ۱۰ ساله به کشور وارد می‌کنند که چند سالی را با آن بگذرانند و از مزایای وارد کردن ماشین ۱۰ ساله هم برخوردار شوند. اما ماشین‌هایی را برای نسل بعدی به جای می‌گذارند که هم عمر خود را کرده‌اند و هم کار با آن‌ها معدنداران را مجبور به پرداخت جریمه تولید دی‌اکسیدکربن می‌کند.

آنگاه دیگر توان جوان‌سازی ناوگان در کوتاه‌مدت وجود ندارد، چون برای این کار نیاز به ۱۵ سال زمان است آن هم با وضعیتی که دلار در کشور ما دارد.

در همه دنیا هزینه‌ای که معدنداران برای تولید یک تن خاک خرج می‌کنند اهمیت زیادی دارد، در ایران این هزینه هیچ‌گاه اعلام نمی‌شود. زیرا رقم شگرفی است و یکی از دلایل شگرف بودن آن هم استفاده معدنداران ایرانی از ماشین آلات معدنی با عمر بالاست.

پس تایید می‌کنید که اگر معدندار بخواهد ماشینی با عمر پنج سال یا پایین‌تر وارد کند به راحتی می‌تواند این کار را انجام دهد؟ درست است؟

بله تاکید دارم که هر معدندار می‌تواند برای وارد کردن ماشین آلات معدنی صفر تا پنج‌ساله در وزارت صمت ثبت سفارش کند و برای ورود آن‌ها به هر تعداد که باشد هیچ مانعی وجود ندارد، اما برای ورود ماشین‌های بالای پنج سال باید از وزارت صنایع بخش ماشین آلات معدنی مجوز بگیرد.

فکر نمی‌کنید بالا بودن قیمت ارز معدنکاران را به وارد کردن ماشین‌هایی ترغیب می‌کند که ورودشان ارزان‌تر تمام می‌شود؟

در حال حاضر محصولات معدنی در بورس ایران با قیمت‌های بین‌المللی معامله می‌شود و بخش چشمگیری از محصولات معدنی هم صادر و در ازای آن ارز دریافت می‌شود.

حتی در بازار داخلی هم قیمت محصولاتی معدنی با دلار آزاد قیمت‌گذاری می‌شود. یعنی به مشتری ایرانی که خریدار به طور مثال سنگ داخلی است است قیمت براساس دلار آزاد داده می‌شود. با این استدلال که این محصول به جای آنکه در بازار داخل به فروش برسد، می‌‎تواند صادر شود.

در نتیجه مشتری ایرانی هم باید با قیمت بازار‌های جهانی آن را بخرد. این در حالی است که معدنداران هزینه سوخت، نیروی انسانی و مالیات را با قوانین داخلی پرداخت می‌کنند.

در مورد تحمیل خرید ماشین ساخت داخل به معدنداران چه نظری دارید؟ به طور مثال معدنداران از اینکه برای وارد کردن یک ماشین معدنی باید یک ماشین هم از یک شرکت داخلی بخرند گله مندند.

بله متاسفانه این‌گونه است و معدندار به ناچار ماشین آلات معدنی ساخت یک شرکت حاص را می‌خرد، اما در معدن از آن استفاده نمی‌کند. چراکه توان، ظرفیت و کیفیت محصول هپکو از همتای وارداتی آن بسیار پایین‌تر است.

معدندار محصول هپکو را به فروش می‌گذارد. در نتیجه ماشین آلات معدنی شرکت ایرانی با مازاد عرضه نسبت به تقاضا رو به‌رو می‌شود و ارزش خود را از دست می‌دهد. انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین هم به همین دلیل با این رویکرد مخالف است.

منبع: تجارت نیوز