دفترچه ۱۴۰۱ صندوق‌های بورسی

به گزارش می‌متالز، اغلب افرادی که قصد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و با حداقل ریسک در بازار سرمایه را دارند، جامعه هدف صندوق‌ها محسوب می‌شوند. صندوق‌ها در کنار مزایای فراوان، معایب گوناگونی هم دارند. باتوجه به آمار منتشرشده توسط سازمان بورس و اوراق‌بهادار، تعداد این صندوق‌ها در سال‌جاری از رشد قابل‌توجهی برخوردار بوده‌است، به‌طوری که در طول ۱۱‌ماه ۴۶ عدد به تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزوده شده و به رقم ۳۳۸ عدد رسیده‌است. صندوق‌ها نهاد‌های مالی هستند که مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق‌بهادار اخذ کرده و عمدتا توسط شرکت‌های کار گزاری تاسیس می‌شوند.

این صندوق‌ها تحت‌مدیریت افراد متخصص در بازار سرمایه فعالیت کرده و وجوه حاصل از فروش واحد‌های سرمایه‌گذاری به عموم مردم را در سبد متنوعی از اوراق‌بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و از این طریق امکان کسب بازدهی مناسب و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار خرید و فروش سهام را فراهم می‌آورند. این صندوق‌ها برای افرادی که قصد دارند به‌صورت غیرمستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند یا اینکه زمان و اطلاعات کافی برای سرمایه‌گذاری مستقیم را ندارند، مناسب است.

انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری

از مهم‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان به صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، صندوق بازارگردانی، صندوق‌های سهامی، صندوق‌های مختلط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله (ETF)‌ها شاره کرد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، حداقل ۷۰ تا ۹۰‌درصد از دارایی‌ها باید در اوراق مشارکت، سپرده بانکی و سایر اوراق‌بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری شود. باقی‌مانده دارایی‌های صندوق نیز بنا به تصمیم مدیر صندوق و تا سقف ۱۰‌درصد در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری می‌شود. با توجه به درصد بالای سرمایه‌گذاری در اوراق‌بهادار با درآمد ثابت، این صندوق‌ها ریسک به نسبت پایینی دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، معمولا حداقل سود تضمین‌شده را دارند و در فواصل زمانی مشخص، مثلا سه ماه یک‌بار، آن را به سرمایه گذاران پرداخت می‌کنند. سرمایه گذار به‌راحتی می‌تواند به این صندوق‌ها مراجعه کرده و سرمایه خود را نقد کند. اغلب صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، بخشی به‌نام ضامن دارند که معمولا یک نهاد مالی معتبر بوده و نقطه اطمینانی برای سرمایه گذاران است. سود صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، حدودا ۳ تا ۴‌درصد بیشتر از سود بانکی است.

صندوق سرمایه‌گذاری در سهام

حداقل ۷۰‌درصد از دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. ۳۰‌درصد باقی‌مانده دارایی‌ها نیز با صلاحدید مدیر صندوق، در اوراق مشارکت، سهام، بانک و سایر اوراق‌بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. ریسک این صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بیشتر است و سود تضمین‌شده ندارند. تعداد زیادی از این صندوق‌ها نیز ضامن نقدشوندگی دارند. دراین میان بازارگردانی یک فعالیت بسیار مهم است که در بزرگ‌ترین بازار‌های بورس جهان رواج دارد. این فعالیت میزان عرضه و تقاضا را کنترل می‌کند، مانع ایجاد صف‌های خرید و فروش سنگین می‌شود، ارزش سهم را حفظ می‌کند و قابلیت نقدشوندگی آن را بالا می‌برد. صندوق بازارگردانی شرکتی است که وظیفه بازارگردانی گروهی از سهم‌های مرتبط را به عهده می‌گیرد و به حفظ تعادل بازار این سهم‌ها کمک می‌کند. صندوق بازارگردانی از رفتار‌های سودجویانه و دست کاری قیمت‌ها نیز جلوگیری می‌کند. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط، حداکثر ۶۰درصد از دارایی خود را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند و حداقل ۴۰درصد از دارایی صندوق نیز در اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین فعالیت اصلی صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله (ETF)‌ها، سرمایه‌گذاری در اوراق‌بهادار یا دارایی‌های فیزیکی است که به‌عنوان دارایی پایه صندوق درنظر گرفته می‌شود. عملکرد این نوع از صندوق‌ها به‌عملکرد دارایی پشتوانه آن‌ها بستگی دارد. می‌توان گفت مهم‌ترین ویژگی این صندوق‌ها دادوستد‌پذیری واحد‌های سرمایه‌گذاری آن‌ها در بازار سرمایه است. به این‌صورت که معامله واحد‌های این نوع از صندوق‌ها به شیوه معاملات سهام عادی، در سامانه معاملاتی بازار فرابورس صورت می‌پذیرد.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری

نخستین مزیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت سرمایه سرمایه‌گذاران است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری ابزاری برای سرمایه‌گذاران خرد به‌شمار می‌روند تا بتوانند از توانایی‌ها و مهارت‌های افراد حرفه‌ای برای سرمایه‌گذاری و نظارت بر دارایی هایشان استفاده کنند. مورد دیگر کاهش ریسک سرمایه‌گذاری‌ها است. بر اساس قوانین سازمان بورس و اوراق‌بهادار، صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید سبدی متنوع از دارایی‌های نقدی و اوراق‌بهادار را تشکیل دهند. بخشی از این دارایی‌ها شامل دارایی‌های با درآمد ثابت همچون سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت هستند که ریسک سرمایه‌گذاری را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهند. سرمایه گذار می‌تواند با پرداخت مبلغی مشخص، چنین سبدی را خریداری کند و خطرات سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس را کاهش دهد. همچنین صرفه‌جویی نسبت به مقیاس مزیت دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری از مجموعه‌ای از سرمایه‌های خرد تشکیل می‌شوند، بنابراین امکان استفاده از مزایای یک مجموعه سرمایه‌گذاری بزرگ برای دارندگان آن فراهم می‌شود. البته به دلیل حجم بالای سرمایه صندوق‌ها و هزینه‌هایی مانند تحلیل، بررسی، ارزش گذاری، خرید و فروش، هزینه‌ها در بین سرمایه‌گذاران سرشکن می‌شود و برای سرمایه گذاران صرفه جویی زیادی را در پی خواهد داشت. از دیگر مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، می‌توان به متنوع‌بودن آن‌ها اشاره کرد. تقریبا برای هر نوع سلیقه سرمایه‌گذاری و هر میزان ریسک پذیری، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری وجود دارد؛ در واقع تفاوت اصلی انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ترکیب دارایی‌های آن‌ها است، به این‌معنی که صندوق‌ها با توجه به ماهیت و تنوعی که دارند، درصدی از سرمایه خود را در گزینه‌های کم‌ریسک مثل سپرده بانکی، اوراق مشارکت و در گزینه‌های با ریسک بیشتر در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند.

معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری

از معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان به آنی‌نبودن قیمت‌گذاری واحد‌های سرمایه‌گذاری، در مواردی بازدهی کمتر نسبت به روش‌های مستقیم، کم‌بودن سامانه‌های جامع برای دریافت اطلاعات صندوق، دشواری در ارزیابی ارزش صندوق‌ها و لزوم موازنه نرخ سود پرداختی با نرخ بهره بانکی اشاره‌کرد. امروزه صندوق‌های متفاوتی توسط موسسات و بانک‌ها ارائه شده‌اند که بازدهی هرکدام با دیگری متفاوت است؛ بعضی مواقع حتی ممکن است بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت برابر با سودبانکی شود. در این میان کمبود سامانه‌ای جامع برای دریافت اطلاعات از آن جهت از معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌حساب می‌آید که موجب ناتوانی سرمایه گذار در مقایسه بین صندوق‌ها می‌شود. همچنین از دیگر معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دشواری در ارزیابی ارزش صندوق است؛ به این دلیل که سرمایه گذار قادر نخواهد بود تا قیمت را به نسبت سود (P/ E) و درآمد هر واحد (EPS) محاسبه کند.

با داشتن اطلاعاتی از ارزش دارایی خالص صندوق مشترک، مقایسه صندوق‌ها تا حدی امکان‌پذیر خواهد بود، اما به علت متنوع‌بودن سبد‌های سهام، مقایسه صندوق‌ها با یکدیگر کار بسیار دشواری است. همچنین در صورت افزایش نرخ بهره، بازدهی این صندوق‌ها کاهش پیدا می‌کند.

رشد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ۱۴۰۱

با نگاه به آمار منتشرشده توسط سازمان بورس و اوراق‌بهادار، تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا پایان بهمن ماه به رقم ۳۳۸ صندوق رسیده که نسبت به فروردین ماه ۴۶ صندوق اضافه شده‌است. به این ترتیب؛ صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی در فروردین‌ماه سال‌۱۴۰۱ به تعداد ۸۰ صندوق بوده که تا پایان بهار یک صندوق به آن‌ها اضافه شده‌است، اما در شهریورماه تعداد این صندوق‌های بازارگردانی به ۸۶ مورد و در پایان پاییز به ۸۸ مورد رسیده‌است. در زمستان نیز یک صندوق به تعداد آن‌ها اضافه شده و تعداد آن به ۸۹ صندوق رسیده‌است. همچنین تعداد صندوق‌های درآمد ثابت که تا پایان فروردین ماه سال‌جاری به ۱۰۱ صندوق می‌رسید، در پایان بهمن ماه امسال به ۱۲۳ صندوق رسیده که نشان از افزایش ۸/ ۲۱ درصدی تعداد این نوع صندوق‌هاست. در این میان تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نوع مختلط تا پایان شهریورماه با تغییر خاصی همراه نبوده و در ۶ ماه دوم یک صندوق به تعداد آن‌ها اضافه شده‌است. البته تعداد صندوق‌های سهامی هم در سال‌جاری از رشد نسبی خوبی برخوردار بوده و از ۸۹ صندوق به ۱۰۳ صندوق در پایان بهمن ماه رسیده‌است؛ بنابراین صندوق‌های سرمایه‌گذاری راهی کم‌ریسک برای سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند، به‌خصوص برای افرادی که دارای تخصص یا آگاهی لازم در زمینه بازار نیستند. البته ریسک این صندوق‌ها به دلیل تنوع دارایی‌ها کمتر از سرمایه‌گذاری مستقیم است. سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان با سرمایه‌های کوچک در سرمایه گذاری‌های بزرگ شرکت کرد. این صندوق‌ها معایب و مزایای گوناگونی دارند که توجه به آن‌ها بسیار بااهمیت است.

منبع: دنیای اقتصاد