تجربه بورس در کشور‌های کمونیستی

‌می‌متالز - همه کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی، پیش از دوره کمونیست، از امکان معاملات کالا و اوراق بهادار در قالب بورس‌های تجاری برخوردار بودند.

به گزارش می‌متالز، بیشتر این بورس‌ها تحت عنوان نهاد‌های رسمی در قرن نوزدهم تاسیس شده بودند و تسهیلاتی برای معاملات وام‌های دولتی، اوراق قرضه، سهام و کالا‌ها فراهم می‌کردند.

نکته جالب‌تر آن است که، سهام بخش قابل توجهی از شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس ها، هم زمان در بورس‌های پاریس، لندن، بروکسل یا وین هم معامله می‌شدند. به عبارت دیگر، همه این کشور‌ها پیش از دوره اقتصاد متمرکز، از ساختار بازار سرمایه کم و بیش ساختار یافته و نظام‌مند برخوردار بودند که تسهیلات معاملاتی به سرمایه گذاران و سهامداران داخلی و بین المللی ارائه می‌کرد.

در همین حال، اما با شروع جنگ‌های جهانی، عملیات بیشتر این بورس‌ها مختل شد و همچنین با روی کار آمدن نظام سیاسی کمونیست (روسیه در سال ۱۹۱۷ و اروپای مرکزی در سال ۱۹۴۵) فعالیت همه آن‌ها به طور کامل تعطیل شد و در نتیجه تسلط نظام برنامه ریزی متمرکز، تجربه انسانی بازار‌های سهام هم تا حد زیادی از بین رفت. به گونه‌ای که پیش از فروپاشی دیوار برلین در سال ۱۹۸۹، بورس سهام فقط از مفهومی آکادمیک و تاریخی در این کشور‌ها برخوردار بود.
در حقیقت شروع مجدد فعالیت بورس اوراق بهادار در این کشور‌ها هم به سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ میلادی و دگرگونی نظام سیاسی حاکم بر آن‌ها بر می‌گردد. تحولات سیاسی در این کشورها، همراه با تحولات جدی اقتصادی و آزاد سازی بازار‌ها و برچیده شدن محدودیت‌ها و ضوابط حاکم بر اقتصاد‌های برنامه ریزی شده، بستر لازم برای فعالیت نهاد بازار و از جمله بورس‌ها را فراهم کرد. البته در این بین روند شکل گیری مجدد و رشد بورس‌های اوراق بهادار و کالا در این کشور‌ها یکسان نبوده است.

در برخی از آن‌ها مثل لهستان، چک و روسیه، خصوصی سازی کوپنی و خصوصی سازی انبوه شرکت‌های دولتی و در ادامه گسترش معاملات سهام میان سرمایه گذاران، زمینه ساز ظهور و توسعه بازار‌های رسمی سهام شدند (رویکرد پایین به بالا). همچنین در برخی دیگر از کشور‌ها هم مثل چین و ویتنام، توسعه این بازار با رویکرد بالا به پایین و با دستور و حمایت دولت و با هدف جذب منابع برای شرکت‌های دولتی، نظارت بر عملکرد شرکت‌ها و بهبود تخصیص سرمایه، صورت گرفته است. خلاصه آن که، توسعه بازار سرمایه در هر کشوری رابطه مستقیم با کارکرد‌های اقتصاد بازار و پذیرش اصول اقتصاد آزاد دارد و تجربه کشور‌های بلوک شرق سابق در تجدید ساختار و توسعه بورس‌ها هم موید این ادعاست.

نکته پایانی در این مورد اینکه اعتماد سرمایه گذاران به همراه تمایل آن‌ها برای پذیرش ریسک سرمایه گذاری، دارایی ارزشمندی برای رشد و توسعه بازار سهام است و نباید با دست کاری در سازوکار‌های بازار و ایجاد اختلال در عملکرد آن، این دارایی ارزشمند را از بین برد.

علی سنگینیان - کارشناس ارشد بازار سرمایه

منبع: صدای بورس