نوک پیکان صادرات کشور را به سمت خدمات مهندسی سوق بدهیم

به گزارش می‌متالز، مهندس «ایرج فاضل‌بخششی» یکی از مدیران پروژه‌های شرکت بین‌المللی مهندسی ایران (ایریتک) در گفتگو با «می‌متالز» درباره نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران عنوان کرد: حضور شرکت‌های داخلی در نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ چشمگیر، اما حضور بازدیدکنندگان خارجی چندان چشمگیر نبود. با این وجود این نمایشگاه می‌تواند ایجادکننده یک جریان صادراتی برای کشور باشد و باید به صورت مداوم و با کیفیت بالاتر هرساله برگزار و با هر برگزاری کاستی‌های پیشین آن برطرف شود. البته باید توجه داشت که نمایشگاه بسیار بزرگ، اما به صورت اختصاصی برگزار نشده بود و این امر سبب سردرگمی برخی از بازدیدکنندگان شده بود. همچنین باید توجه داشت که صنایع در بخش صادرات نسبت به سایر حوزه‌ها جوان‌تر هستند و باید در زمینه صادرات نگاه تخصصی‌تری به این حوزه داشته باشند. به نظر می‌رسد در این نمایشگاه صنایع جوان‌تر زیر پوشش صنایع قدیمی‌تر همچون صنایع کشاورزی و ... قرار گرفتند؛ اما به‌هر حال نمایشگاه خوبی بود.

فاضل‌بخششی در پاسخ به این پرسش که شرکت ایریتک که یک شرکت فنی و مهندسی قدیمی و کارکشته است، در نمایشگاه اکسپو با چه درخواست‌هایی از سوی بازدیدکنندگان روبرو شد، گفت: درخواست‌های خدمات فنی - مهندسی از کشور‌های قزاقستان، افغانستان، گینه و کامبوج داشتیم که علاقمند به گسترش روابط در زمینه خدمات مهندسی بودند.

مزیت خدمات مهندسی در ایران

وی با اشاره به این موضوع که ما دو مزیت مهم در حوزه مهندسی داریم، یادآور شد: یکی از مزیت‌های ما، وجود مهندسان متخصص و جوان است و اگر ما نتوانیم از آنها در زمینه صادرات به جهان استفاده کنیم، همین متخصصان ایرانی جذب شرکت‌های خارجی می‌شوند، درحالی‌که در ایران هزینه‌های بسیاری برای آموزش این افراد هزینه شده است که در صورت غفلت، خیلی راحت این سرمایه‌های انسانی در اختیار شرکت‌های خارجی قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی به جای اینکه خدمات فنی و مهندسی را به دیگر کشور‌ها صادر کنیم، تبدیل به صادرکننده مهندس شده‌ایم؛ بنابراین ضروری است که این موضوع را بسیار جدی مد نظر داشته باشیم.

فاضل‌بخششی در ادامه گفت: مزیت دوم ما آن است که در برخی از شاخه‌ها همچون ساخت تجهیزات صنعتی توسعه مناسبی یافته‌ایم و این صنایع متناسب با سرعت رشد اقتصادی، توسعه یافته‌اند. حالا اگر ظرفیت‌های تولیدی این توسعه در جهت صادرات حرکت نکند، این توسعه‌یافتگی پایدار نخواهد بود، چرا که در صورت نبود بازار فروش متناسب با ظرفیت‌های ایجاد شده، صنایع رشدیافته یا تعطیل یا متضرر خواهند شد؛ برای نمونه ۱۵ سال پیش در صنعت سیمان، سرامیک و شیرآلات بهداشتی رقابت تنگاتنگی در داخل کشور وجود داشت، اما هم‌اکنون رقابتی در بازار نیست، زیرا نیاز بازار داخل کاهش یافته است.

وی افزود: سر پیکان صادرات صنعتی، صادرات خدمات مهندسی است. در این راستا دولت باید حمایت لازم برای ورود به بازار مهندسی را داشته باشد. این حقیقت وجود دارد هر ریالی که برای سرمایه‌گذاری مهندسی و تجهیزات و صادرات هزینه شود، در آینده نزدیک بدون شک، چند برابر بازگشت سرمایه و چرخش نقدینگی در کشور ایجاد خواهد کرد. به‌ویژه در صنایعی که هم‌اکنون در آن ظرفیت تولید و کیفیت مناسب داریم مانند تولید ترانسفورماتور، کابل، شیرآلات و ... که اگر این محصولات با برنامه مشخص وارد کشور‌های دیگر شوند، خودبه‌خود یک بازار ثابت تامین تجاری برای آینده ایجاد می‌کنند. محقق شدن این هدف به جز با اجرای خوب پروژه‌ها در خارج از کشور و با حمایت دولت و ایجاد خطوط اعتباری کوچک، امکان‌پذیر نخواهد بود.

فاضل‌بخششی ادامه داد: هنوز زود است گمان کنیم شرکت‌های ما می‌توانند به بازار‌های اروپایی خدمات مهندسی صادر کنند، اما می‌توانیم به بازار‌های آفریقا و جنوب آسیا و حوزه CIS این صادرات را داشته باشیم. در این راستا دولت باید در انتخاب این بازار‌ها و برقراری شرایط صادرات حمایت‌های لازم را انجام دهد.

فعالیت‌های ایریتک در خارج از کشور

وی در پاسخ به این پرسش که شرکت ایریتک درچه زمینه‌های در خارج از کشور فعالیت دارد گفت: ما هم‌اکنون در خارج از کشور یک پروژه اکتشاف معدن در گینه داریم و در سنگال برنامه همکاری در توسعه معادن سنگ آهن داریم. در قزاقستان و ازبکستان نیز گام‌هایی برداشته‌ایم، اما بسیار مشکل است که قبل از اینکه تجهیزات مهندسی ما به کشوری وارد شود، ابتدا پروژه‌های کلید در دست را انجام داد. از سوی دیگر، هر کشوری مقررات و قوانین کارگری خودش را دارد، همان‌گونه که وقتی خارجی‌ها به ایران آمدند در زمینه مهندسی و تامین تجهیزات بیشتر فعالیت کردند. ما نیز باید با همین روش با صادرات مهندسی و سپس تامین تجهیزات وارد بازار کشور‌های هدف شویم.

مدیر پروژه شرکت ایریتک با تاکید بر این موضوع که کشور‌های خارجی چندان مهندسی و توان ساخت تجهیزات صنعتی در کشور ما را نمی‌شناسند، گفت: بنابراین طبیعی است که برای کار‌های بزرگ به ما اعتماد نداشته باشند، بنابراین همانگونه که اشاره شد وجود خطوط اعتباری هرچند کوچک، می‌تواند قدم موثری برای معرفی توان مهندسی و تجهیزات صنعتی ما به کشور‌های دیگر باشد.

فاضل‌بخششی با تاکید بر این موضوع که ما مهندسان توانمندی داریم و قدمت ساختار مهندسی در ایران به بالای ۱۰۰ سال رسیده است، تصریح کرد: ساختار مهندسی در کشور ما بر اساس استاندارد کشور‌های غربی است و برخی از کشور‌های CIS که در این زمینه مشکل دارند و از استاندارد شرق استفاده می‌کنند، می‌توانند مشتریان خوبی برای خدمات مهندسی ما باشند.

قدمت مهندسی ایران

وی با تاکید بر این موضوع که ما نزدیک به ۱۲۰ سال تجربه مهندسی در کشور در زمینه معدن، نقشه‌برداری و ساختمان داریم، گفت: جای تاسف است اگر با این قدمت و تدریس این علوم در کشور، نتوانیم خدمات مهندسی خود را صادر کنیم، این در حالی است که یک کشوری با ۳۰ سال سابقه آموزشی، به صادرات خدمات مهندسی رسیده است.

این کارشناس شرکت بین‌المللی مهندسی ایران (ایریتک) بیان داشت: عدم توجه به ظرفیت خدمات مهندسی سبب شده است که نتوانیم کار و دستمزد مناسب برای مهندسان جوان کشور ایجاد کنیم، بنابراین طبیعی است که آنها مهاجرت می‌کنند. وقتی یک جوان مهاجرت می‌کند، تنها مهاجرت یک فرد به‌شمار نمی‌رود، بلکه او یک خاندان را از کشور بیرون می‌برد، در حالی که گذشتگان او سال‌ها در این کشور زندگی کرده‌اند و برای تربیت او هزینه شده است و در نهایت توسط دیگری بهره‌برداری می‌شود. باید به این نکته توجه داشت که معمولا افرادی مهاجرت می‌کنند که دارای قابلیت‌هایی هستند که نیاز مهاجرپذیر را تامین می‌کنند. پس باید انتظار داشته باشیم که در صورت تداوم مهاجرت، ما در آینده با مشکلات بسیاری روبرو شویم. از این رو ضروری است برای نیرو‌های جوان خود کار ایجاد کرده تا بتوانیم این ظرفیت‌ها را حفظ کنیم.

حفظ نیروی انسانی

مدیر پروژه شرکت ایریتک در پاسخ به این پرسش که آیا در ایریتک برای حفظ نیروی انسانی خود برنامه‌ای در دست اقدام دارید، گفت: بخش منابع انسانی ما برنامه‌هایی در دست اقدام دارد، اما شرکت ایریتک بودجه دولتی ندارد؛ ما وقتی می‌توانیم این افراد را حفظ کنیم که دولت و سایر شرکت‌ها پروژه‌هایی مناسبی برای اجرا تعریف کرده و یا به فرصت‌های صادراتی دست یابیم. من از نزدیک مشاهده کردم که مهندسین جوان ما در آفریقا، توسط شرکت‌های کانادایی و استرالیایی جذب شده‌اند، با آن که دستمزد‌های پایین‌تری نسبت به غربی‌ها می‌گیرند ولی همان دستمزد برای مهندس ایرانی در برابر کار در کشور خودمان جذاب‌تر است.

ورود به بازار آفریقا

فاضل‌بخششی در ادامه افزود: ما باید برای ورود به بازار آفریقا استراتژی داشته باشیم و در این راستا هزینه کنیم؛ به همان اندازه که یارانه برای نان واجب است، حمایت مالی از صادرات مهندسی و تجهیزات نیز برای کشور واجب است. ما اگر مهندسی و تجهیزات را صادرات نکنیم، در آینده دچار بیکاری در بخش تولید و تجهیزات خواهیم شد، زیرا بیش از نیاز خود تولید می‌کنیم؛ از سوی دیگر، نیرو‌های جوان مستعد کاری خود را از دست می‌دهیم.

وی با تاکید بر این موضوع که باید از تاریخ درس گرفت، یادآور شد: یکی از مسائلی که از تاریخ ایران باید درس بگیریم، اقتصاد خودروسازی است؛ ظرفیت خودرو ما به نزدیک ۶ میلیون رسیده است، وقتی به جای ۶ میلیون خودرو ۲ میلیون خودرو تولید می‌شود، قیمت خودرو سه برابر و کیفیت آن کاهش می‌یابد و تولیدکننده نیز متضرر می‌شود. این اتفاق برای ساخت تجهیزات صنعتی نیز در حال رخ دادن است. برای نمونه برخی تولیدکنندگان برتر شیرآلات ۱۵ سال پیش که صادرکننده نیز بودند، هم‌اکنون در بازار نیستند، زیرا دیگر بازار کشش لازم را ندارد.

وی ادامه داد: امیدوارم به دغدغه‌های امروز توجه شود، زیرا مشکلات تا زمانی که کوچک‌تر هستند، راحت‌تر حل می‌شوند، اما زمانی که بزرگ شوند، حل کردن آنها سخت‌تر می‌شود. هم‌اکنون فرصتی برای صادرات مهندسی در بازار‌های آفریقا و کشور‌های همسایه به وجود آمده است که باید از آن استفاده کرد؛ البته باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که در‌ها بر این فرصت به سرعت بسته خواهند شد و بازار هدف هیچ‌گاه منتظر ما نمی‌ماند.

قدرت رقابت با چینی‌ها

مدیر پروژه شرکت ایریتک همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا در خدمات فنی - مهندسی از نظر قیمت قابل رقابت با کشوری همانند چین هستیم، گفت: حتما هستیم و با توجه به قیمت دلار این فرصت برای ما وجود دارد؛ از این‌رو ما باید با جلب اطمینان بازار‌های هدف وارد این بازار‌ها شویم. من با اطمینان می‌گویم، مهندسی کشور ما از چین بهتر است و در سطح کشور‌های اروپایی است.

سخن پایانی

فاضل‌بخششی در پایان با تاکید بر این موضوع که برای صادرات باید اقدامات فرهنگی نیز صورت بگیرد، گفت: استراتژی و برنامه‌ریزی صادرات نیاز به حمایت و پیگیری استراتژیک توسط وزارت امور خارجه را دارد و حمایت قوی دولتی را می‌طلبد؛ حمایت‌هایی همچون بیمه‌های قوی درمانی برای مهندسین در حال کار در خارج از کشور، معافیت‌های مالیاتی، حمایت‌های معنوی و ایجاد حس امنیت برای صدور خدمات فنی و مهندسی مورد نیاز است. در این راستا باید وزارت امور خارجه به ایجاد نقشه راه کمک کند و اساس این کار را به‌درستی پایه‌گذاری کند؛ در غیر این صورت کشور‌های سرمایه‌دار و یا نیازمند به خدمات همچنان به جذب مهندسان ایرانی ادامه می‌دهند و ما را در آینده با چالشی بزرگ روبرو می‌سازند.

گفتگو از علیرضا جعفری نژاد؛ پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)