نوآوری صرفا در ساختار بخش خصوصی معنا می‌یابد

شرکت‌های بزرگ معدنی با شرکت‌های نوجوان سرمایه‌گذاری انجام دهند

به گزارش می‌متالز، فناوری و نوآوری در حوزه معدن به‌طور گسترده به بهبود عملکرد و بهره‌وری حوزه معدن کمک می‌کند. این فناوری‌ها و نوآوری‌ها باعث می‌شوند فرآیند‌های استخراج معدن بهبود یابد و هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای استخراج کاهش یابد. یکی از فناوری‌های مهم در حوزه معدن، استفاده از سیستم‌های هوشمند است. این سیستم‌ها با استفاده از حسگر‌ها و داده‌های جمع‌آوری شده، قادر به تحلیل و پیش‌بینی عملکرد ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی هستند. این اطلاعات به مدیران معدن کمک می‌کند تا بهترین تصمیمات را بگیرند و عملکرد ماشین‌آلات را بهینه کنند. به طور کلی، فناوری و نوآوری در حوزه معدن باعث بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و کاهش خطرات برای کارگران می‌شود. با توسعه فناوری‌های جدید، صنعت معدن قادر به بهبود عملکرد خود و افزایش سودآوری خواهد بود. حوزه نوآوری و هوشمندسازی در معادن موضوع سخنرانی «سورنا ستاری» استاد دانشگاه شریف و معاون پیشین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دومین رویداد جامع معدن و صنایع معدنی گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد بود.

اتفاقات عجیب در دوره تکنولوژی

در ابتدای این رویداد «سورنا ستاری» با بیان اینکه متاسفانه در بخش دانش حوزه معدن ضعیف هستیم در ادامه با اشاره به تغییر و تحولات شگرفی که در حوزه فناوری شاهد آن هستیم، گفت: زمانی باید با اتصال کابل، ارتباط تلفنی برقرار می‌کردیم و حالا با موبایلی که همه در اختیار داریم می‌توانیم با هر جایی نه تنها ارتباط صوتی که ارتباط تصویری برقرار کنیم. در دوره‌ای برای تهیه کتاب و جزوه کلاسی دانشگاه دردسر داشتیم و حالا همه اینترنتی شده و شما کتاب‌های می‌خوانید که هیچ انسانی ننوشته و شعر‌هایی می‌خوانید که هیچ انسانی نسروده است. شما فیلم‌هایی می‌بینید که هیچ انسانی کارگردان آن نیست، هنرپیشه ندارد و در هیچ استودیویی ساخته نشده است. ما شاهد اتفاقات عجیب و غریبی در حوزه تکنولوژی هستیم که برخی از آنها مانند یوتک و سی‌تک و ... خیلی هم ترسناک به‌ نظر می‌رسند. به‌ عنوان نمونه، ژن‌تراپی در درمان بیمار‌ی‌ها ورود کرده و ممکن است به این موضوع فکر کنید که ممکن است انسان‌هایی با ویژگی‌های جهش‌یافته متولد شوند. به‌ هر حال آینده تکنولوژی، نسل ما را بسیار تحت‌ تاثیر قرار داده است. به جرأت می‌توان گفت هیچ نسلی در تاریخ بشر به اندازه نسل ما این همه تغییرات را در زندگی روزمره خود لمس نکرده است. واقعیت این است که نسبت به ۱۰ سال پیش اصلا نمی‌توانید مقایسه کنید در آینده چه تکنولوژی‌هایی در اختیار دارید و چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.

از بخش دولتی نوآوری بیرون نمی‌آید

ستاری در ادامه با اشاره به تاثیر تغییر و تحولات فناوری در حوزه‌ای مانند معدن، ادامه داد: حوزه معدن، جزء حوزه‌هایی است که به‌ تازگی تکنولوژی به آن ورود کرده است. این اتفاق به‌ ویژه در ایران به این دلیل که طی ۵، ۶ سالی است که بخش خصوصی وارد حوزه معدن شده، رخ داده است. البته بخش خصوصی تا حدودی وارد بخش معدن شده و به نوعی می‌توان گفت بخش معدن هنوز در دست دولت است؛ این در حالی است که پایه توسعه فناوری، با بخش خصوصی امکانپذیر می‌شود. شما نمی‌توانید در یک ساختار دولتی، فناوری را توسعه دهید. چارچوب دولتی چنین رویکردی ندارد. اگر امروز شاهد هستیم که روی فناوری کاری شده و توسعه‌ای در این بخش رخ داده، به دلیل ورود بخش خصوصی بوده است. از آنجا که از بخش دولتی نوآوری بیرون نمی‌آید؛ بنابراین برای توسعه فناوری بیشتر بر بخش خصوصی متمرکز بودیم.

وی با اشاره به توسعه فناوری در بخش‌های گوناگون اظهار کرد: واقعیت این است که در بخش‌های دیگر غیر از معدن، تکنولوژی‌های بسیار ایجاد شده و توسعه یافته‌اند که می‌توان از آنها در حوزه معدن استفاده کرد. این اتفاق در بخش معدن در حال رخ دادن است.

ورود هوش مصنوعی به حوزه معدن

معاون پیشین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به اینکه در حال حاضر هوش مصنوعی برای شناسایی عناصر معدنی در نقاط گوناگون دنیا به کمک این بخش آمده، ادامه داد: روندی که تاکنون طی شده، نشان می‌دهد هوش مصنوعی برای بخش معدن به‌ شدت در حال جذاب شدن است و شرکت‌هایی معدنی بر حوزه تکنولوژی متمرکز شده‌اند. در این میان نکته قابل‌ توجه این است که شرکت‌های بزرگ معدنی، در حال سرمایه‌گذاری در شرکت کوچک‌تر هستند، چراکه یکی از راه‌هایی که می‌توانند نوآوری را وارد شرکت‌های بزرگ کنند، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک است.

ستاری در ادامه به نقش واحد‌های تحقیق و توسعه اشاره کرد و گفت: نمی‌توانید از واحد‌های تحقیق و توسعه انتظار داشته باشید نوآوری به سیستم شما تزریق کنند. واحد‌های تحقیق و توسعه، مشکلات جاری یک شرکت را برطرف می‌کنند. نوآوری و پایه نوآوری، با ایجاد کسب‌وکار است. نوآوری در یک روند روتین اداری شکل نمی‌گیرد. نوآوری در شرکتی ایجاد می‌شود که برای ماندن و بقا دست‌وپا می‌زند. بر این اساس در قانون جهش تولید دانش‌بنیان صندوق‌های سی‌وی‌سی CVC را تعریف کرده و توسعه دادیم تا به کمک آنها نوآوری را به شرکت‌های بزرگ تزریق کنیم.

وی در ادامه با اشاره به نمونه کار‌هایی که در ایران انجام شده، اظهار کرد: در ایران، تکنولوژی‌هایی که در جا‌های دیگر استفاده شده، وارد حوزه معدن شده‌اند. روی این پروژه کار‌های بسیاری انجام شده که در این راستا ۵ هزار نقطه کشور را تا عمق ۱۰ کیلومتری پایش کردیم. تکنولوژی‌های توسعه پیدا کرده که به کمک آنها توانستیم به شناخت بیشتری از مناطق معدنی کشور برسیم. در این مسیر مهم این بود که توسعه فناوری اتفاق بیفتد. در حال حاضر فناوری به کمک اکتشاف آمده و کمک می‌کند اطلاعات بیشتری از پهنه‌های معدنی را به‌ دست بیاوریم.

ستاری با بیان اینکه تکنولوژی به ما کمک می‌کند در اکتشاف در عمق بیشتر اطلاعات بیشتری از پهنه به دست بیاوریم، گفت: فناوری پیش از هر اقدامی کمک می‌کند هزینه فیزیکی اکتشاف کاهش یابد. اطلاعاتی از رگه‌های معدنی به ما می‌دهد و کمک می‌کند بدانیم چگونه می‌توانیم منطقه را پایش کنیم. نمونه این تکنولوژی‌ها هوش مصنوعی است که به‌ راحتی می‌تواند در بخش معدن کشور استفاده شود و فناوری آن در بسیاری از شرکت‌های کوچک موجود است.

معاون پیشین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به اهمیت استفاده از هوش مصنوعی در دنیای کنونی درباره دلایل اهمیت این تکنولوژی اظهار کرد: هوش مصنوعی به ما این امکان را می‌دهد که بتوانیم داده‌های بسیاری که در اختیار داریم را آنالیز کنیم. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و ... حجم بسیار زیادی از داده‌های ارزشمند را در اختیار دارند و هوش مصنوعی این امکان و قابلیت را به ما داده که این حجم زیاد از داده را تجزیه و تحلیل کرده و استفاده کنیم. در بین این داده‌ها می‌توانید داده‌های فوق‌العاده مفید و قابل‌استفاده‌ای پیدا کنید.

وضعیت ذخایر معدنی طلای ایران

استاد دانشگاه شریف ادامه داد: در حال حاضر در کشور حدود ۵۵ میلیارد تن ذخیره معدنی داریم که ارزش این ذخایر ۷۰۰ میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید به ۱۴۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. به عنوان نمونه در حوزه طلا حدود ۲۰۰ تن ذخیره داریم. در یک سالی که در حوزه طلا کار کردم، متوجه شدم در دانش طلا متاسفانه وضعیت خوبی نداریم و نگاه بسیار سنتی به این حوزه‌ها وجود دارد، در حالی‌ که در حال حاضر تکنولوژی‌هایی در آزمایشگاه‌ها و حوزه‌های فناوری وجود دارد که متاثر از آنها دانش این بخش بسیار تغییر کرده است. بسیار از نواحی که فکر می‌کردیم طلا ندارد، اتفاقا ذخایر طلای خوبی وجود داشت. ما دانش اندازه‌گیری میزان طلا را در داخل داریم و می‌توانیم طلای داخل سولفید و اکسید و بازالت را تشخیص دهیم.

بهره‌برداری از قابلیت‌های معادن کوچک‌ مقیاس با فناوری‌های جدید 

ستاری با بیان اینکه ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران قرار دارد، به چشم‌انداز‌های که در حوزه معدن در ایران وجود دارد نیز اشاره کرد و افزود: در معادن کوچک‌ مقیاس یعنی معادنی که در حد چند کیلومترمربع و حتی زیر کیلومترمربع هستند، قابلیت‌های خوبی در ایران داریم. شرکت‌های کوچک این قابلیت را به شما می‌دهند که نوآوری داشته باشید. دوم بحث تامین مالی است. در سال‌ جاری همه شرکت‌ها بحث تامین مالی دارند. برای همین است که صندوق سی‌وی‌سی را تعریف کرده‌ایم. طبق قانون می‌توانید از طریق صندوق‌های سی‌وی‌سی از مالیات برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک استفاده کنید. یکی از صندوق‌های خوب در این زمینه، صندوق فولاد مبارکه است.

مسائل فولاد

وی با اشاره به مسائل حوزه فولاد گفت: در حوزه فولاد دو مشکل اصلی وجود دارد، یکی بحث باطله است چه باطله معدن و چه باطله کارخانه که می‌توان آنها را به عیار بالاتر تبدیل و دوباره در خط استفاده کرد که این تکنولوژی را در داخل داریم؛ دوم بحث ذخایر هماتیت است. در بحث هماتیت اینکه چگونه می‌توانیم هماتیت را تبدیل به مگنتیت کرده و استفاده کنیم، مطرح است که فناوری این را هم در داخل داریم و شرکت‌هایی داریم که در این بخش می‌توانیم از توان آنها استفاده کنیم. بحث انتقال فناوری نوین در حوزه معدن هم در اینجا مطرح است، بر این اساس باید بتوانیم از یک تکنولوژی که جای دیگری با یک هدف دیگر تولید شده استفاده کنیم. به عنوان نمونه بتوانیم از قابلیت‌های هوش مصنوعی در حوزه اکتشاف استفاده کنیم. در ادامه می‌توان به بحث ضوابط، معیار‌ها و استاندارد‌هایی که داریم و همچنین صندوق‌های بیمه سرمایه‌گذاری اشاره کرد. آنچه گفته شد نفوذ فناوری در حوزه‌های گوناگون را به ما نشان می‌دهد. فناوری در حوزه مهندسی لجستیک، محصولات فرآیندی و ... که وارد هر حوزه‌ای شود، ارزش آن حوزه تغییر پیدا می‌کند.

توجه به واحد‌های تحقیق و توسعه

ستاری با تاکید بر اینکه تحقیق و توسعه یکی از پایه‌های جدی حوزه معدن است که باید روی آن تمرکز کنیم، خاطرنشان کرد: شما با کمک واحد‌های تحقیق و توسعه (R&D) می‌توانید چشم‌انداز آینده را ببینید، اما همان‌طور که اشاره شد نمی‌توانید از واحد‌های تحقیق و توسعه انتظار نوآوری داشته باشید. نوآوری جایی خارج از چارچوب اداری متولد می‌شود. شرکت یا فرد نوآور خارج از چارچوب شما به موضوع نگاه می‌کند و در داخل ساختار شما نیست.

ورود اینترنت اشیا به حوزه معدن

وی درباره تکنولوژی‌های اصلی که می‌توانیم در حوزه معدن از آنها استفاده کنیم، اظهار کرد: از جمله اقداماتی که در این راستا می‌توانیم انجام دهیم، یک بخش دورکارسازی فرآیندهاست. معادن اغلب مشکل تامین نیروی انسانی دارند، چراکه وسط بیابان و دور از امکانات هستند نیروی انسانی متخصص برای کار در این معادن نیازمند هزینه‌های سنگینی است. لازمه اینکه بتوانید فرآیند‌های معدنی خود را از راه دور یا با شیوه‌های دیگر انجام دهیم، یک اجبار است، از این‌ رو باید اینترنت اشیا را در معادن توسعه دهیم. اینترنت اشیا در بخش‌های گوناگون توسعه پیدا کرده، اما توسعه اینترنت اشیا در معدن باید همراه فرآیند خودکارسازی انجام شود.

ستاری در ادامه خاطرنشان کرد: موضوع پایداری که در بیشتر حوزه‌های محیط‌ زیست درباره آن بحث می‌شود، استفاده از تکنولوژی برای استفاده از آب و بازچرخانی آب است که جزو موضوعات مطرح و جدی در حوزه معدن است.

وی افزود: بحث هوش مصنوعی، تکنولوژی‌های پوشش و انواع و اقسام تکنولوژی‌هایی که ما در این حوزه استفاده می‌کنیم، مدل‌سازی‌های مجازی، تولید‌های فزاینده که در حال حاضر خیلی توسعه پیدا کرده و پردازش ابری در دنیای امروز مطرح است. دنیای آینده روی داده بنا شده است. داده‌ها به ما این قدرت را می‌دهند که در ترکیب با هوش مصنوعی اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.

اکوسیستم با بخش خصوصی رقم می‌خورد

ستاری با تاکید بر اینکه ما باید یک اکوسیستم داشته باشیم، گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم، در معدن خوب هستم، اما دانشگاه خوبی ندارم. اگر در حال حاضر هلند رتبه یک صادرات محصولات کشاورزی در دنیا را دارد است، چون دانشگاه واخنینگن رتبه یک کشاورزی دنیاست. پس این اکوسیستم درست کار می‌کند ارتباط بین صنعت، دانشگاه، شتاب‌دهنده‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان مناسب بوده و کنار هم به خوبی فعالیت می‌کنند. این ارتباط باید در حوزه صنعت شکل بگیرد. این رویکردی بود که طی ۹ سالی که در معاونت علمی بودم، نتوانستم آن را شکل بدهم، چون ساختار کاملا دولتی بود. هر جا بخش خصوصی بود، می‌توانستیم این اکوسیستم را شکل بدهیم، ولی در بخش معدن و حتی کشاورزی به دلیل حضور پررنگ ساختار دولتی نتوانستیم. همین‌ که دولت از حوزه معدن خارج شود، این حوزه آماده می‌شود تا یک اکوسیستم از دانشگاه، شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های کوچک در کنار شرکت‌های بزرگ در آن شکل بگیرد.

نهاد‌های حاکمیتی همیشه مزاحم هستند

وی تاکید کرد: نهاد‌های حاکمیتی همیشه مزاحم هستند. بزرگ‌ترین مشکلاتی که داریم در حوزه نهادها، کسب‌وکار و ... مربوط به بخش‌هایی است که دولت به آنها ورود کرده است. حاکمیت و قانون حوزه‌هایی هستند که همیشه کار‌های ما را خراب می‌کنند. در بحث فناوری و پیوند‌ها نوآوری و خروجی‌های خلاقانه و خروجی‌های دانش و فناوری، رتبه ما بد نیست، البته افت داشته‌ایم. در دوره‌ای در برخی از حوزه‌های فناوری در دنیا رتبه‌های دوم و سوم را داشتیم. واقعیت این است که ساختار قانون‌گذاری و نظام حکومتی همیشه مانع این می‌شود که شما در بخش خصوصی بتوانید قدرت مانور کامل داشته باشید. با تمام اینها من خوشبین هستم و معتقدم از هر محدودیتی می‌توانیم فرصت بسازیم، البته اگر درست به آن محدودیت نگاه کنیم. ما از فرصتی که در ۵، ۶ سال گذشته برای ورود بخش خصوصی به بازار صنعت ایجاد شده باید استقبال کنیم. فکر می‌کنید چگونه می‌توانید نوآوری را در صنعت توسعه دهید و ارزش‌افزوده آن را بالا ببریم؟

ایجاد صندوق‌های سی‌وی‌سی برای شرکت‌های معدنی

معاون پیشین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به قانون جهش تولید دانش‌بنیان و قابلیت‌های آن گفت: توصیه من به شرکت‌های بزرگ معدنی، ایجاد صندوق‌های سی‌وی‌سی است. مالک صدرصدی این صندوق‌ها می‌توانند خود این شرکت‌ها باشند. این صندوق‌ها قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای در زمینه سرمایه‌گذاری به شرکت‌ها می‌دهند. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجودات جدیدی هستند که در حوزه‌های سرمایه‌گذاری به شما راهنمایی می‌دهند. این شرکت‌ها می‌توانند بر اساس ماده ۱۱ و ۱۲ قانون جهش تولید دانش‌بنیان حتی اعتبارات مالیاتی خود را داخل صندوق سی‌وی سی خرج کنند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: شکی نیست که این شرکت‌ها چالش‌هایی با اداره مالیات برای اینکه بتوانند اعتبار مالیاتی را در این صندوق خرج کنند، خواهند داشت، ولی قانونی محکم تولید دانش‌بنیان به آنها این اختیار را می‌دهد که بروند با پول مالیات‌شان، سهام شرکت‌های دانش‌بنیان را به‌ نام خودشان بزنند و بخرند. این قابلیت برای تزریق نوآوری به شرکت‌های بزرگ فوق‌العاده است. ضمن اینکه این موجود در کنار سیستم این شرکت‌ها کار می‌کند نه داخل این سیستم، چون اگر داخل سیستم آنها باشد، حتما از بین می‌رود. این نهال کوچکی است که می‌شود کنار سیستم شرکت‌ها کاشت که در حال بزرگ شدن است. برای همین حضور صندوق جدیدی را کنار شرکت‌ها توصیه می‌کنیم به‌ نام صندوق‌های سرمایه‌گذاری سی‌وی‌سی که می‌توانند کمک کنند تا شرکت‌های معدنی بتوانند به‌ راحتی با شرکت‌های کوچک فعالیت داشته باشند. این صندوق‌ها در واقع صندوق‌هایی هستند که در دوره نوجوانی یک شرکت می‌تواند وارد آن شود.

سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ با شرکت‌های نوجوان

ستاری در پایان به شرکت‌های بزرگ معدنی پیشنهاد داد با شرکت‌هایی که در دوره نوجوانی هستند سرمایه‌گذاری کنند و درباره این رویکرد گفت: شرکت‌هایی که در دوره نوجوانی قرار دارند، با توجه به این موضوع که ریسک‌های روز‌های اول را ندارند، آینده آنها قابل پیش‌بینی است، اینکه چگونه می‌توانند توسعه پیدا کنند و بستر توسعه آنها معین است، از این‌ رو شرکت‌های بزرگ می‌توانند این شانس را به آنها بدهند که توسعه یابند. شرکت‌های بزرگ با کمک این شرکت‌های نوجوان می‌توانند نوآوری را داخل سیستم خود تزریق کنند. ضمن اینکه وجود و فعالیت واحد‌های تحقیق و توسعه در این راستا الزامی است، اما از این واحد‌ها نمی‌توان انتظار نوآوری داشت، چون ساختار آنها برای ایجاد نوآوری نیست. یادمان باشد وقتی درباره فناوری و نوآوری صحبت می‌کنیم درباره سرمایه‌گذاری بخش خصوصی صحبت می‌کنیم، نه سرمایه‌گذاری دولت در پژوهش. سرمایه‌گذاری دولت در پژوهش شاید مسائل بسیاری را ایجاد کند، اما نتیجه و حاصل آن توسعه فناوری و نوآوری نیست. این موضوع همواره صادق است و مربوط به دولت خاصی نیست.

گزارش از پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)