معادن افغانستان در یک نگاه

به گزارش می‌متالز به نقل از کارگروه تحقیقاتی معدنی شهید حسام خوشنویس، این ذخایر شامل؛ فلزات پایه و گرانبها، سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، عناصر نادر خاکی کمیاب، سنگ‌های معدنی و مواد معدنی صنعتی می‌باشد. بر اساس یافته‌های سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده امریکا، افغانستان دارای مواد معدنی به ارزش ۱ تریلیون دلار می‌باشد. این در حالیست که برآورد دولت افغانستان، ارزش این مواد معدنی را ۳ تریلیون دلار نشان می‌دهد. منابع نفتی و معدنی افغانستان به صورت اساسی نقشه برداری و کشف نشده است. منابع گسترده‌ای که تا کنون شناسایی شده‌اند مانند مس، آهن، سولفور، بوکسیت، لیتیم و دیگر عناصر کمیاب، دارای اهمیت جهانی می‌باشند. افغانستان دارای ۶۰ نوع سنگ تزیینی مشهور بوده و تخمین زده می‌شود که در حدود ۴۰ نوع سنگ مرمر در ۳۴ رنگ در این کشور وجود دارد.

افغانستان کوتاهترین مسیر زمینی میان آسیای مرکزی و جنوبی است. این کشور در مجاورت با بنادر متعدد منطقه‌ای قرار دارد و ارتباط دهنده حدود ۳ میلیارد انسان در بازار‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. اما دولت افغانستان برای استفاده مطلوب از منابع طبیعی با چالش‌های فراوانی مواجه است از قبیل کمبود نیروی انسانی متخصص، نبود فناوری جدید، نبود شفافیت در قراردادها، وجود بروکراسی، نبود حمایت‌های مالی، وجود فساد، نبود سیستم مالیاتی مدرن، تهدید‌های امنیتی و روابط قبیله‌ای و عدم هماهنگی میان حکومت مرکزی و محلی. امروزه به دلیل نبود دولت قوی در افغانستان عواید منابع طبیعی میان گروه‌های مافیایی حیف و میل می‌شود. نظر به گزارش‌ها، گروه‌های شبه نظامی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از معادن کشور کسب درآمد می‌کنند.

معدن مس عینک و آهن حاجیگک از جمله معادن معروف افغانستان می‌باشند. ذخیرۀ مس عینک در حدود ۲۴۰ میلیون تن با عیار ۲٫۳ درصد تخمین شده است و گمان می‌شود این معدن دومین ذخیره سنگ مس جهان به ارزش ۸۸ میلیارد دلار می‌باشد. گزارش شده است که معدن حاجیگک حاوی ۱۷۰۰ میلیون تن سنگ آهن با عیار متوسط ۶۱ درصد می‌باشد. بر اساس برآورد‌های دولت افغانستان، منابع معدنی مس عینک و حاجیگک که به عنوان ثروتمندترین ذخایر این کشور شناخته می‌شوند، می‌توانند با درآمد بالای سالیانه خود، بیش از ۱۰ هزار فرصت شغلی را نیز فراهم کنند.

افغانستان دارای عناصر کمیاب خاکی مانند لیتیوم، استرانسیم، باریم، برلیم، نیوبیم و تانتالیومم است که این عناصر دارای کاربرد گسترده‌ای در زمینۀ ساخت تلفن‌های همراه، لپتاپ، وسایل نقلیۀ برقی، باتری، وسایل ظریف، اپتیک، تجهیزات طبی، ماهواره‌ها، هواپیماها، راکت‌ها و ابزار خط لوله در صنعت نفت می‌باشد. افغانستان دارای ذخایر عظیمی از لیتیم می‌باشد تا آنجا که پنتاگون در یادداشتی افغانستان را عربستان سعودی لیتیم نامیده است. همچنین ۱۰ منطقه در ولایت‌های لغمان و ننگرهار شناسایی شده است که حاوی ذخایر برلیم است و ارزش آن به ۲۲ میلیارد دلار می‌رسد.

چندین ولایت افغانستان نیز دارای سنگ‌های قیمتی مانند زمرد و یاقوت و همچنین سنگ‌های نیمه قیمتی مانند مهره، دبیروچ، سنگ اکوامرین، کونزیت، توپاز، فیروزه، افغانییت، گرانیت، فلوریت، آمیتیست و انواع مختلف کوارتز و لاجورد هستند. همچنین معادنی از سنگ‌های شاه مقصود و ترمالین افغانی وجود دارد که از کیفیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشند.
در حال حاضر کشور‌های برزیل، زیمباوه، کلمبیا و افغانستان بیشترین معادن زمرد را در اختیار دارند و تولیداتشان در سطح جهانی است و مجموع درآمدشان از همین جواهر میلیارد‌ها دلار است. آنچه زمرد افغانستان را غیرمعمول می‌سازد شفافیت بسار خوب آن است. اغلب زمردها، حتی زمرد‌های باکیفیت، دارای ترک‌های سطحی هستند، ولی زمرد افغانستان به طور فوق‌العاده‌ای تمیز است و با وجود اندازه کوچک، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. این زمرد‌ها با کروم رنگی می‌شوند و در نتیجه رنگ سبز تیره را نشان می‌دهند. اندازه بلور و شفافیت آن‌ها با بهترین زمرد‌های پیدا شده در کلمبیا که برای قرن‌ها بی‌رقیب بودند رقابت می‌کند. کشور افغانستان از این توانایی برخوردار است تا به دومین منبع تولید زمرد، دومین سنگ گرانبها پس از الماس، در جهان تبدیل شود.

یاقوت پس از الماس و زمرد سومین سنگ قیمتی است. معادن یاقوت در کشور‌های تایلند، برمه، سریلانکا و افغانستان وجود دارد. یاقوت معمولا به شکل قرمز کم‌رنگ، قرمز، کبود و رنگ‌های دیگر یافت می‌شود. در بازار تجاری افغانستان، یاقوت سرخ را “ اناری” و یاقوت کبود را “ لعل پیازی” یا “ لعل بدخشان” می‌نامند.

لاجورد افغانستان، یکی از معروف‌ترین سنگ‌های معدنی در تاریخ هنر و معماری است. سطح صیقل خورده لاجورد با دانه‌های پیریت موجود در آن، در مشرق زمین به آسمان پرستاره تشبیه شده است. سنگ لاجورد سنگی گران‌بها است که به دلیل زیبایی، رنگ آبی خیره کننده و قابلیت‌ها و خواصی که دارد از هزاران سال پیش تا کنون طرفداران زیادی را در جهان به خود اختصاص داده است. کیفیت و میزان ذخایر لاجورد موجود در معادن افغانستان در جهان بی‌نظیر است و از این لحاظ افغانستان یک گنج جهانی محسوب می‌شود.
سنگ مرمریت، سنگ مرمر (اونیکس)، آلاباستر و گرانیت در سراسر افغانستان خصوصاً در جنوب و غرب آن به وفور یافت می‌شود. در این کشور، ۶۶ کانه مختلف سنگ مرمر و گرانیت وجود دارد. جست‌وجوگران مواد معدنی همچنین سنگ‌های با ارزش اونیکس به رنگ‌های آبی، خرمایی، سفید، نارنجی و سبز را کشف کرده‌اند. تالک استخراجی در شمال شرق افغانستان نیز کیفیت فوق‌العاده‌ای دارد.
۱۰۰ نوع از فلزات و همچنان ۱۱۲ منطقه‌ی دارای معادن طلا در شمال‌شرق، غرب و بخش‌های مرکزی غربی کشور افغانستان به ثبت رسیده است. ذخایر عظیمی از کرومیت نیز در چندین ولایت همجوار کابل مانند ننگرهار، کاپیسا، پروان، لوگر، میدان وردک و در بیشتر بخش‌های شمال‌شرقی در بدخشان و پنجشیر وجود دارد.
از جمله مشوق‌های دولت افغانستان برای سرمایه‌گذاران که در قانون جدید معادن این کشور به تصویب رسیده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  ۱۰۰ درصد مالکیت خارجی
• معافیت از پرداخت تعرفه گمرکی برای واردات ماشین‌آلات
• جلوگیری از خسارات (روش حسابدرای که خسارات خالص عملیاتی سال جاری را به سود سال‌های آینده به منظور کاهش بدهی‌های مالیاتی اعمال می‌کند)
• ویزا یکساله با حق ورود مکرر برای سرمایه‌گذاران
• خدمات اعطای ویزا حین ورود سرمایه‌گذاران
• عضویت سازمان تجارت جهانی

شورای عالی اقتصادی و کابینه جمهوری اسلامی افغانستان ۳۸ منطقه جدید شامل معادن کوچک و بزرگ مقیاس را مشخص کرده است که آماده واگذاری شوند. برخی از این مناطق اعلام شده‌اند که دلیل انتخاب آن‌ها با توجه به کیفیت زیرساخت‌ها و دسترسی به پارک‌های صنعتی مورد نیاز برای فرآوری سنگ مرمر، تالک، سنگ تراورتن و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی بوده است.
در نهایت با توجه به وجود نیرو‌های متخصص و تجارب کافی در صنعت معدنکاری در ایران، استفاده از ظرفیت‌های معدنی کشور دوست و همسایه افغانستان می‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌های پیش رو در صنعت و معدن کشور باشد. از جمله مواردی که کشور ما در آینده نچندان دور با آن‌ها به مشکل خواهد خورد، رو به اتمام بودن ذخایر سنگ آهن مگنتیت و بوکسیت است که به ترتیب صنعت فولاد و آلومینیم کشور را دچار مشکل خواهد کرد، در حالی که تقریبا ذخایر مگنتیت و بوکسیت افغانستان دست نخورده باقی مانده است. افغانستان در سال‌های اخیر با تسهیل در روند سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور قرارداد‌هایی با چین، هند و استرالیا در زمینه برداشت از ذخایر معدنی خود منعقد کرده است، در حالی که ایران که یکی از کشور‌های همسایه افغانستان با بیشترین مرز مشترک است، هیچ فعالیتی در این زمینه نداشته است.
با عنایت به تغییر دولت و به تبع آن تغییر رویکرد در سیاستگزاری‌های اقتصادی و سیاسی پیش بینی می‌شود اتفاقات مثبتی در حوزه‌ی توسعه روابط اقتصادی با کشور‌های همسایه به وقوع بپیوندد و بخش معدن کشور بیش از پیش از این شرایط بهره‌مند گردد.

منبع: کارگروه تحقیقاتی معدنی شهید حسام خوشنویس