عیارسنجی سیمان‌سازان بورسی

به گزارش می‌متالز، ظرفیت اسمی تولید سیمان کشور حدود ۹۰ میلیون تن است که به دلیل فرسودگی برخی از خطوط تولید و قطعی‌های برق و گاز، این صنعت با ظرفیت عملی پایین تری فعالیت می‌کند. تولید سیمان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ با کاهش حدود ۶ میلیون تنی به حدود ۶۳ میلیون تن رسید. همان‌طور که اشاره شد، قطعی‌های برق و گاز عامل اصلی کاهش تولید سیمان در کشور بوده است. حدود ۲۰ درصد سیمان و کلینکر تولیدی در کشور صادر می‌شود و مابقی ۸۰ درصد در داخل مصرف می‌شود. براساس استاندارد‌های ساختمانی، سیمان کالایی جایگزین برای فولاد است.

نسبت قیمت فولاد به سیمان در جهان در محدوده ۷ قرار دارد، در حالی که این نسبت در ایران بیش از ۲۰ و حتی ۳۰ است. این موضوع نشان دهنده ارزانی نسبی سیمان در مقایسه با فولاد برای مصرف به‌خصوص در بخش ساختمان سازی است. از سوی دیگر، سیمان به دلیل ارزش پایین در قیاس با وزن آن، ارزش مبادله و تجارت ندارد. همچنین ویژگی‌های نگهداری آن، قابلیت تجارت آن را کاهش داده و به کالایی محلی تبدیل کرده است؛ بنابراین سیمان در سطح جهانی قیمت مشخصی ندارد و قیمت گذاری آن محلی است. به دلیل هزینه حمل بالا، حتی امکان انتقال سیمان در داخل کشور نیز بین شرق و غرب یا شمال و جنوب به‌سختی انجام می‌شود و قیمت‌ها در مناطق مختلف، متفاوت است.

عمده ظرفیت تولید سیمان کشور در نیمه‌غربی کشور متمرکز است. علاوه بر تمرکز جمعیتی در این منطقه، بازار عراق نیز یکی از بازار‌های اصلی فروش سیمان در سال‌های اخیر است. برخی از شرکت‌ها نیز در منطقه شمالی کشور با هدف تامین نیاز کلان شهر تهران و استان‌های شمالی مستقر شده اند. همچنین برخی از شرکت‌ها در استان‌های خراسان علاوه بر تامین نیاز داخلی، بر صادرات بازار افغانستان تمرکز دارند که با تحولات اخیر، تقاضا در این بازار کاهش یافته است. نبود کارخانه سیمان در استان‌های فارس و کرمان و حجم بالای پروژه‌های صنعتی و معدنی در کنار پروژه‌های عمرانی و ساختمانی، سبب تقاضای بالا در این منطقه شده است. در حالی که یک‌دهه قبل فولاد با کاربرد ساختمانی بین ۱۵ تا ۱۸ برابر قیمت فروش درِ کارخانه سیمان معامله می‌شد، در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۲۵ تا ۳۰ برابر رسید که شاهد نصف شدن ارزش نسبی سیمان در مقابل فولاد است. سیمان در این دوره رشد قیمتی سالانه ۲۵ درصد داشته که رشدی مشابه تورم داشته و در مقایسه با رشد متوسط ۳۷ درصد دلار، عقب مانده است.

فرآیند تولید سیمان

در تولید سیمان از مواد اولیه شامل مارل، سنگ‌آهک و به مقدار کمی سنگ‌آهن هماتیتی استفاده می‌شود. مواد پس از خردایش و عملیات پخش وارد کوره‌ها شده و محصول خروجی کلینکر نامیده می‌شود. کلینکر قابلیت ماندگاری بالاتری نسبت به سیمان دارد. کلینکر خردایش شده و به سیمان تبدیل و بسته به نوع فروش به صورت فله یا بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شود. بخش اصلی بهای تمام‌شده شرکت‌های سیمانی در جهان، انرژی است. به دلیل ارزش نسبی پایین سیمان و فراوانی مواد اولیه، کارخانه‌های سیمان در نزدیکی بازار مصرف ساخته می‌شوند.

شرکت‌های سیمانی در بورس

حدود ۳۰ شرکت سیمانی و هلدینگ‌های آن‌ها در بازار سرمایه پذیرفته شده اند. هلدینگ‌های سیمانی شامل «سفارس» و «سیتا» (متعلق به تامین اجتماعی)، «سیدکو» (متعلق به بانک ملی)، «سغدیر» (متعلق به سرمایه گذاری غدیر- ساتا) و چند سیمانی هم زیرمجموعه بانک‌سپه (از طریق سرمایه گذاری امید) بوده و چند شرکت خصوصی سیمان نیز در بازار سرمایه ایران پذیرفته شده اند. نسبت تقسیم و پرداخت سود نقدی در صنعت سیمان در میان بالاترین صنایع بورسی است؛ به نحوی که متوسط تقسیم سود در این صنعت ۸۶ درصد است. نسبت P/ E ttm این صنعت نیز ۶/ ۸ واحد است که در مقایسه با متوسط ۷/ ۸ بازار اندکی کمتر است.

مهم‌ترین تحول صنعت سیمان در سال‌های اخیر، ورود آن به بورس‌کالا است که منجر به خروج سیمان از قیمت گذاری دولتی شد. در حالی که عمده معاملات سیمان در بورس‌کالا براساس قیمت پایه عرضه صورت می‌گیرد، در برخی از مناطق از جمله محدوده تهران، شمال‌غرب، جنوب غرب و استان‌های کرمان و فارس شاهد رقابت هستیم. با این حال، ریسک اصلی این صنعت در حال حاضر، قطعی‌های متعدد گاز در زمستان و برق در تابستان است. در عین حال، محدودیت‌های واردات در سمت عراق و شرایط اقتصادی افغانستان سبب شده است تا از حجم صادرات کاسته شود. روند صادرات طی دهه اخیر به نحوی بوده که از صادرات سیمان کاسته و به صادرات کلینکر افزوده شده است. از سوی دیگر، ریسک تغییرات قیمت گاز نیز بسیار زیاد است. فرموله‌شدن قیمت گاز سوخت سیمانی‌ها در سال‌های اخیر، سبب تغییرات شدید قیمت آن شده است. سود صنعت سیمان در اواخر دهه ۱۳۸۰ از بیش از ۶۰۰ میلیون دلار به ۱۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته و در سال ۱۴۰۰ به رقم ۲۸۰ میلیون دلار رشد کرده است. حاشیه سود عملیاتی صنعت به‌شدت تحت تاثیر چرخه‌های تورمی است. در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ و همچنین ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ شاهد جهش حاشیه سود بودیم و حاشیه سود به بیش از ۳۹ درصد رسید. اما در سال‌های میانی دهه ۱۳۹۰ به دلیل درگیری شرکت‌ها برای بازپرداخت بدهی‌های ارزی، شناسایی زیان تسعیر ارز و افزایش شدید هزینه استهلاک و رکود بخش مسکن و بودجه عمرانی، شاهد کاهش حاشیه سود عملیاتی به ۱۲ درصد هم بودیم که در سال ۱۴۰۰ به ۳۴ رشد کرده است.

بررسی شرکت‌های سیمانی

در بررسی صورت‌گرفته، هلدینگ‌های سیمان و نماد‌های بازار پایه حذف شده اند. همچنین به دلیل حذف نظرات کارشناسی، صرفا از سود ttm استفاده شده است. چشم‌انداز سود آینده نگر بیش از سود ttm است؛ چرا که قیمت‌های فروش سیمان رشد خوبی کرده است و انتظار می‌رود با ورود به فصل ساخت و ساز و عدم وقوع رکود در بخش مسکن، شاهد افزایش رقابت در بورس‌کالا باشیم. رقابت‌ها در بورس‌کالا طبقه بندی شده است و شامل چهار دسته کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد است. کم بین صفر تا ۱۰ درصد، متوسط ۱۰ تا ۲۰ درصد، زیاد ۲۰ تا ۵۰ درصد و خیلی زیاد بیش از ۵۰ درصد است. شرکت‌های سیمان سپاهان، سیمان تهران، سیمان ساوه، سیمان صوفیان و سیمان آبیک بیشترین رقابت را در بورس کالا در هفته اخیر داشته اند. از لحاظ P/ E شرکت‌های سیمان سپاهان، سیمان شاهرود، سیمان فارس نو و سیمان ساوه کمترین P/ E را در اختیار دارند و P/ E آن‌ها کمتر از ۶ است. به لحاظ ارزش جایگزینی، شرکت‌های سیمان ایلام، سیمان سپاهان، سیمان خزر، سیمان غرب، سیمان بهبهان، سیمان بجنورد، سیمان شاهرود و هگمتان ارزان‌ترین شرکت‌های این صنعت در بورس هستند. پایین بودن ارزش بازار به ارزش جایگزینی در برخی از نماد‌ها به دلیل عدم اقبال خریداران یا عدم تقاضا در آن منطقه است و باید با رقابت خریداران در بورس کالا همزمان تحلیل شود. همچنین شرکت‌های سیمان ارومیه، ساوه و مازندران بالاترین حاشیه سود عملیاتی را در اختیار دارند. در خصوص حاشیه سود خالص، سیمان کرمان، سیمان داراب، سیمان دشستان، سیمان ارومیه، سیمان شمال و سیمان فارس‌نو در بالاترین سطح هستند و حاشیه سود آن‌ها بیش از ۵۰ درصد است که بخشی از آن ناشی از سود سرمایه گذاری هاست. در مجموع، شرکت‌های با رقابت بالا و P/ E پایین می‌توانند جذابیت بیشتری برای سرمایه گذاری داشته باشند.

منبع: دنیای اقتصاد