رفع موانع تولید در سنگان، نیاز بزرگترین معدن جهان با یک میلیارد تن ذخیره سنگ آهن

به گزارش می‌متالز، مجتمع سنگ‌آهن سنگان خواف با ظرفیت‌های بسیار غنی خود تامین‌کننده خوراک اولیه برای تولید ۱۷.۵ میلیون تن کنسانتره، ۱۵ میلیون تن گندله و پنج میلیون تن سنگ‌آهن و از جایگاه خاصی برای تکمیل زنجیره فولاد کشور برخوردار است به طوری که شرکت‌های مهم تولید فولاد مانند فولاد مبارکه و فولاد خوزستان بخش زیادی از مواد اولیه مورد نیاز خود را از این منطقه تامین می‌کنند.

رهبر معظم انقلاب در ۱۲ سال اخیر همواره در نامگذاری سال‌ها توجه خاصی به موضوع اقتصاد و اشتغال آفرینی داشته اند و در چهار سال گذشته محور مهم این نامگذاری را بر تولید قرار دادند که در استمرار تاکیدات خود، امسال را به عنوان تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین نام نهادند.

تولید سنگ آهن و زنجیره فولادی منطقه سنگان خواف نظیر گندله و کنسانتره از ارکان مهم تولید و رونق اقتصادی و اشتغال زایی در کشور که نیازمند نگاه ویژه برای تحقق شعار سال است تا بتوانیم اشتغال و تولید را در این منطقه گسترش دهیم.

مجموعه کانسار‌های سنگان خواف با ۳۰ درصد ذخایر سنگ آهن کشور در وسعتی به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر و عرض ۱۰ کیلومتر در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی خواف و ۱۸ کیلومتری شمال شرقی سنگان در استان خراسان رضوی و نزدیک مرز افغانستان واقع شده است.

امکان فعالیت‌های معدنکاری در ۱۲ ماه سال، وجود ماده معدنی در سطح و کاهش هزینه‌های استخراج و کاهش هزینه‌های معدنکاری و نیز وجود عناصر نادر خاکی از جمله ویژگی‌های معادن سنگ آهن سنگان خواف است و مشارکت بخش‌های دولتی و سازمان توسعه و نوسازی صنایع و معادن ایران (ایمیدرو)، فولاد سنگان، توسعه فراگیر سناباد و تعدادی دیگر از شرکت‌های بزرگ معدنی در این منطقه الگوی موفق سرمایه‌گذاری و نمونه بسیار خوبی برای سایر نقاط کشور به شمار می‌رود که با برنامه ریزی صحیح می‌توان از قابلیت‌های آن‌ها در مسیر رونق اشتغال و کارآفرینی بهره لازم را گرفت.

دسترسی به محل کانسار‌های سنگ آهن سنگان از دو مسیر آسفالته مشهد، تربت‌حیدریه، خواف، سنگان و مشهد، فریمان، تربت‌جام، تایباد و سنگان امکان پذیر است و معادن سنگ آهن سنگان در ۱۸ کیلومتری سنگان از طریق جاده اختصاصی آسفالته با سنگان، خواف و تایباد در ارتباط است و خط آهن سراسری که از تربت‌حیدریه به سوی هرات در افغانستان در حال احداث است، از جنوب سایت معدن سنگان عبور می‌کند.

مهمترین رویکرد و اهداف مجتمع سنگ آهن سنگان خواف برای پنج سال آینده استخراج ۳۰۰ میلیون تن باطله سنگ آهن و ۱۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن است و قرارداد باطله برداری با مبلغ ۳۰ هزار میلیارد ریال نهایی شده است و بر این اساس ظرف ۲ سال آینده ظرفیت نهایی تولید کنسانتره در این مجتمع به ۱۷.۵ میلیون تن و گندله سازی به ۱۵ میلیون تن می‌رسد.

بر این اساس برنامه اکتشاف در وسعت ۱۶.۵ کیلومتر مربع در سنگان خواف آغاز شده که با دستیابی به ذخایر جدید، بر مجموع سنگ آهن این مجموعه افزوده می‌شود.

سابقه تاریخی استخراج مواد معدنی در سنگان خواف

معادن سنگ‌آهن سنگان از دیرباز شناخته شده و آثار حفر گودال‌ها و غار‌های موجود در بخش‌های مختلف معدن حکایت از استخراج سنگ آهن در زمان‌های دور در این منطقه دارد، در کتاب "جغرافیای خواف" به نقل از کتاب نزهت القلوب (حمدالله مستوفی قرن هشتم و نهم هجری) به فعالیت استخراج معدنی با روش‌های سنتی در آن روزگاران در این منطقه اشاره شده است.

نخستین سابقه مطالعات زمین شناسی در محدوده مورد مطالعه مربوط به زمین شناسان شرکت BRGM فرانسه است و اکتشاف به شیوه صنعتی معادن سنگ آهن سنگان در سال ۱۳۵۴ توسط شرکت "پی" وابسته به شرکت باریت ایران آغاز و گزارش‌هایی راجع به آن نگاشته شده است.

عملیات اکتشاف مقدماتی در کانسار‌های غربی و تا حدی مرکزی در سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۹ توسط شرکت ملی فولاد ایران و در سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ عملیات اکتشاف تفصیلی در کانسار‌های غربی توسط کارشناسان شرکت ملی فولاد و شرکت مهندسی BHP (شرکت مشاور معدنی از کشور استرالیا) به اتمام رسید.

پس از آن طرح اکتشاف تکمیلی معادن سنگ آهن سنگان از سال ۱۳۸۳ توسط شرکت مهندسی معدنکاو در کانسار‌های غربی A و کانسار‌های شرقی در منطقه سنگان خواف آغاز شد و در حال حاضر فعالیت‌های اکتشافی تکمیلی توسط شرکت نوین معدن زیر نظر شرکت مشاورین کاوشگران در حال انجام است.

فعالیت‌های اکتشافی صورت گرفته در مجتمع سنگ آهن سنگان خواف شامل تهیه نقشه­‌های زمین­ شناسی و توپوگرافی، مگنتومتری، زمین‌­شناسی ساختمانی، طراحی شبکه حفاری و برداشت داده ها، مدل‌سازی و تخمین ذخیره است.

مواد اولیه استخراجی حاصل از حفاری از ابتدا، پس از نمونه گیری در چهار انبار بایگانی شده است که در صورت نیاز در تمام مراحل استخراج معدن می‌توان به این آرشیو مراجعه کرد.

رفع موانع تولید در زیربخش‌های فولاد کشور نیازمند عزم همگانی

مدیرعامل شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد (سیمیدکو) یکی از شرکت‌های معدنی فعال در منطقه سنگان خواف تولید سنگ آهن و گندله سازی و تولید کنسانتره وابسته به آن به عنوان زنجیره‌های مهم تولید فولاد در کشور را از قابلیت‌های بسیار مهم اشتغال و کارآفرینی و رونق اقتصادی و منطقه دانست و لازمه تحقق این امر را بهره گیری حداکثری از ظرفیت‌ها و رفع موانع موجود در مسیر تولید این بخش دانست.

محمد مدنی فر، مشکلات و موانع مهم در مسیر تولید زنجیره فولاد در کشور و صنایع جانبی آن را فقدان مشوق‌های لازم برای افزایش تولید، مشکلات ارزی، نظام بانکی (LC)، تشریفات گمرکی و هماهنگ نبودن حمل و نقل ریلی متناسب با افزایش تولید برشمرد و گفت: مسوولان ذیربط باید با ارائه مشوق‌های لازم از قبیل، افزایش سهمیه سنگ و کلوخه مورد نیاز به عنوان مواد اولیه، کاهش هزینه فروش سنگ آهن به کارخانه‌های فراوری و گندله‌سازی و مشوق‌های مالیاتی و کاهش هزینه‌های حامل‌های انرژی سرمایه گذاران و تولید کنندگان این بخش را حمایت کنند.

وی همچنین زمان‌بر بودن تشریفات گمرکی، ترخیص نشدن به موقع تجهیزات، افزایش هزینه‌های ناشی از این مساله را از دیگر مشکلات مهم این حوزه برشمرد.

وی یکی از ضرورت‌های مهم در رونق تولید در این بخش را افزایش هماهنگی صنعت حمل و نقل ریلی کشور متناسب با افزایش تولید و طرح‌های توسعه‌ای سنگ آهن سنگان ذکر کرد و گفت: باید زیرساخت‌های لازم در منطقه سنگان برای ارسال به موقع کنسانتره و گندله مورد نیاز فولاد خوزستان ایجاد شود و نوسازی ناوگان ریلی به منظور جلوگیری از هدررفت زمان ارسال محصولات مورد توجه قرار گیرد.

مدنی فر، ایجاد زیرساخت‌های تامین انرژی مورد نیاز تولید و پروژه‌های صنعتی و زیربنایی توسعه‌ای، رفع موانع موجود باهدف سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای کنسانتره سنگ آهن و صدور مجوز ساخت و بهره‌برداری، ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری در خصوص معادن غیرفعال، نیمه‌فعال از سوی بخش دولتی برای تشویق تامین سنگ آهن مورد نیاز سرمایه گذاران این بخش، رفع جرایم و هماهنگی با محیط زیست با توجه به اجرای پروژه‌های زیست محیطی اجرا شده در خصوص بازگردانی آب مصرفی تولید و دیگر پروژه‌های اجرا شده در این بخش و تکمیل زیرساخت‌های حمل و نقل جاده‌ای و توسعه جاده‌های ارتباطی موجود را از نیاز‌های مهم رونق تولید زنجیره تولید فولاد در سنگان خواف دانست.

وی خاطرنشان کرد: واحد گندله سازی سنگ آهن این شرکت با وجود تشدید تحریم‌ها با هدف افزایش خودکفایی در صنعت فولاد کشور در یک سال گذشته راه اندازی شد که این واحد مکانیزه است و با بهره گیری از آن گندله بعد از تولید به صورت مستقیم به واحد‌های تولیدی هدف در مجتمع سنگان خواف منتقل می‌شود.

مدیرعامل شرکت سیمیدکو گفت: همچینن برای بهره گیری مناسب از منابع آبی و حفظ محیط زیست، طرح فیلتراسیون این شرکت در همین مدت فعالیت خود را آغاز کرد که نقش مهمی در کاهش این مشکلات داشت.

"گندله" سنگ‌آهن از کنسانتره این ماده معدنی با گلوله کردن (pelletizing) و پختن تولید شده و به عنوان ماده اولیه در کوره احیای مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد (سیمیدکو) به عنوان یکی از واحد‌های تابع "گروه فولاد خوزستان" با هدف اشتغال زایی و توسعه متوازن منطقه‌ای و تامین نیاز مواد اولیه واسطه‌ای صنایع تولید فولاد خام کشور به ظرفیت سالیانه ۲.۵ میلیون تن کنسانتره و گندله در سال ۹۲ در سنگان خواف واقع در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد فعالیت خود را آغاز کرد.

خام فروشی از موانع مهم رونق تولید صنایع فولادی

مدیرعامل شرکت فولاد سنگان خراسان هم گفت: در شرایطی که کمبود مواد اولیه از مشکلات مهم صنایع فولادی است، خام فروشی و خروج سنگ آهن و مواد اولیه از کشور به یک دغدغه تبدیل شده است که باید از آن جلوگیری شود و تامین نیاز داخلی در اولویت قرار گیرد.

علی امرایی خواستار افزایش فعالیت‌های استخراج و اکتشاف سنگ آهن برای کاهش معضل مواد اولیه در اجرای طرح‌های فولادی منطقه سنگان خواف شد.

وی کمبود آب را از دیگر مشکلات مهم اجرای طرح‌های فولادی در سنگان خواف ذکر کرد و گفت: کمبود منابع آب برای تامین نیاز‌های موجود به دغدغه مهم این بخش تبدیل شده است و مسوولان باید توجه بیشتری به این مساله داشته باشند.

وی تصریح کرد: شرکت فولاد سنگان خراسان با راه اندازی سامانه فیلترپرس سعی کرده است ۷۰ تا ۸۰ درصد آب مصرفی را به چرخه تولید بازگرداند.

امرایی افزود: شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان تامین کننده ۳۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز فولاد مبارکه اصفهان است و ایران در افق ۱۴۰۴، تولید کننده ۵۵ میلیون تن فولاد خواهد بود که فولاد سنگان در تامین مواد اولیه این بخش و توسعه و رونق اقتصادی کشور و منطقه نقش مهمی دارد.

مدیرعامل شرکت فولاد سنگان خراسان گفت: تولید گندله سنگ آهن توسط شرکت فولاد سنگان در این استان از سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن در سال ۱۳۹۹ با ۲۲ درصد افزایش به بالغ بر چهار میلیون تن در سال گذشته افزایش یافت.

امرایی افزود: هدف گذاری این شرکت برای تولید گندله سنگ آهن در سال گذشته سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن بود این در حالی است که بالغ بر چهار میلیون تن و حتی بیشتر از نیاز تولید شد.

وی ادامه داد: علاوه بر رشد تولید ۲۲ درصدی در تولید گندله سنگ آهن، شرکت فولاد سنگان خواف خراسان در سال قبل موفق به کسب عنوان رتبه A در شرکت‌های گروه فولاد مبارکه اصفهان و صعود ۴۵ پله‌ای در رتبه بندی این بخش شد و این نشان از تلاش گسترده و همدلی تمامی ارکان این شرکت در حوزه‌های مختلف بهره برداری، بازرگانی، سرمایه‌های انسانی، مالی، توسعه و فناوری و تعالی سازمانی دارد.

مدیرعامل شرکت فولاد سنگان خواف خراسان گفت: اگر محدودیت‌های ناشی از قطع برق، گاز و تاثیر مستقیم آن بر کاهش تولید نبود، این شرکت توانایی تولید بالغ بر پنج میلیون تن گندله سنگ آهن را داشت و می‌توانستیم از ظرفیت اسمی پیش بینی شده هم عبور کرده و شاهد تحقق رکوردی فوق العاده در حوزه تولید گندله در کشور باشیم.

وی خاطرنشان کرد: شرکت فولاد سنگان خراسان با تولید روزانه بیش از ۱۸ هزار تن در آخرین روز‌های سال ۱۴۰۰ و تنها تولید ۴۷۰ هزار تن در یک ماه انتهایی سال رکوردی جدید در تولید ماهیانه گندله را ثبت کرد.

امرایی اظهار داشت: این شرکت از ابتدای راه اندازی تاکنون، قریب به ۱۴ میلیون تن گندله سنگ آهن تولید کرده است که نشان از ظرفیت بالای فولاد سنگان در تحقق اهداف و برنامه‌های تولیدی دارد.

وی، نامگذاری امسال به عنوان تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین توسط رهبر معظم انقلاب را یادآور شد و گفت: پرسنل و مسوولان این شرکت کوشش می‌کنند با تلاش خستگی ناپذیر رکورد‌های روزانه و ماهیانه جدید در تولید گندله سنگ آهن ثبت کرده و با عبور از ظرفیت اسمی پیش بینی شده در توسعه و رونق اقتصادی تولید سنگ آهن در کشور نقش بیشتری داشته باشند.

سنگ آهن ماده اولیه تولید فولاد است که پس از تبدیل به کنسانتره و سپس گندله به فولاد تبدیل می‌شود.

گندله از کنسانتره سنگ آهن به صورت گلوله کردن و پختن تولید می‌شود و به عنوان ماده اولیه در کوره احیای مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گندله گلوله‌های تولید شده از نرمه سنگ آهن و سایر مواد افزودنی است که نخست خام است و پس از پخته شدن سخت می‌شود و برای احیا به روش سنتی تولید آهن در کوره بلند یا روش‌های متعدد احیای مستقیم به کار می‌رود.

شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان رضوی به عنوان یکی از شرکت‌های تابعه فولاد مبارکه اصفهان در منطقه سنگان شهرستان خواف فعال است که هزار و ۳۰۰ نفر به صورت مستقیم در واحد‌های گندله سازی و تولید کنسانتره این شرکت مشغول کار هستند و فعالیت این بخش برای پنج هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده است.

افزایش سرمایه گذاری در اکتشافات معدنی موجب کاهش خطر سرمایه گذاری می‌شود

فرماندار خواف هم با اشاره به ظرفیت‌های خاص معادن سنگ آهن سنگان این شهرستان در سطح منطقه‌ای و ملی و تاثیر آن در رونق تولید ملی و اشتغال گفت: افزایش سرمایه گذاری‌های دولت در بخش اکتشاف مواد معدنی علاوه بر آنکه خطر سرمایه گذاری در این بخش را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد، موجب افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی می‌شود.

مهدی عباسپور اظهار داشت: با افزایش سرمایه‌گذاری‌های دولت در بخش معدن، ارزش افزوده این بخش و در نتیجه تولید ناخالص داخلی افزایش می‌یابد و علاوه بر فراهم کردن مواد خام برای تولید، ایجاد اشتغال، ارزش افزوده و درآمد‌های مالیاتی موجب توسعه منطقه می‌شود که تحقق این امر مستلزم سیاستگذاری‌های صحیح در این بخش و ارزیابی اثرات آن بر روی سایر بخش‌های اقتصادی است.

وی اظهار داشت: دولت می‌تواند از طریق فراهم کردن بستر مناسب برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی به ویژه در قالب همکاری‌های مشترک با کشور‌های موفق در زمینه معدن در منطقه سنگان خواف، علاوه بر افزایش سرمایه فیزیکی، از طریق انتقال فناوری‌های نوین به افزایش بهره‌وری بخش معدن کمک کند.

فرماندار خواف گفت: با توجه به قابلیت‌های خاص معدنی منطقه سنگان، توسعه فعالیت‌های پایین دستی بخش معدن مانند ذوب، پایش و فرآوری به عنوان یکی از محرکه‌های اقتصادی، نقش انکارناپذیری در توسعه اقتصادی منطقه و کشور دارد.

عباسپور خاطرنشان کرد: ایران در حال حاضر با داشتن بیش از ۱۲ نوع ماده معدنی غیرنفتی و ذخایر حدود ۴۹ میلیارد تن، جزو ۶۱ کشور اول دنیا در کانی‌های فلزی و غیرفلزی است و وجود این ذخایر عظیم و همچنین امکان دسترسی به انرژی‌های ارزان قیمت و نیروی انسانی مناسب، موقعیت راهبردی و رقابت پذیر بودن محصولات آن در بازار‌های منطقه‌ای و جهانی اقتضا می‌کند که اقدامات و امکانات لازم به منظور سهیم شدن این بخش در تجارت و بازار‌های جهانی به نحو موثر انجام شود.

مجتمع سنگ آهن سنگان خواف در مجموع با ذخیره یک میلیارد تن، یکی از ۱۰ معدن بزرگ سنگ آهن جهان و تامین کننده خوراک اولیه برای تولید ۱۷.۵ میلیون تن کنسانتره، ۱۵ میلیون تن گندله و پنج میلیون تن سنگ آهن است.

مجموعه کانسار‌های سنگ آهن سنگان در وسعتی به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر و عرض ۱۰ کیلومتر در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع است.

شهرستان ۱۵۰ هزار نفری خواف با ۱۲۳ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان در ۲۶۷ کیلومتری جنوب شرقی مشهد قرار دارد.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خراسان رضوی